Samenvatting

De prevalentie van dementie bij ouderen in Nederland neemt toe. Naar verwachting zullen in 2040 vierhonderdduizend Nederlanders dement zijn. Dit is een groei van 100% ten opzichte van de prevalentiegegevens uit 2008. Dementie heeft een progressief verloop, waarbij gedragsproblematiek een veelvoorkomend symptoom is naarmate de ziekte verergert. Gedragsproblematiek rondom de maaltijdmomenten wordt afweergedrag genoemd. Wanneer een persoon zich in een vergevorderd stadium van dementie bevindt, wordt de zelfstandigheid steeds meer beperkt. Hierdoor is het fingerfoodconcept ontstaan. Het aanbieden van fingerfood heeft door de jaren heen verschillende positieve resultaten opgeleverd bij pogingen om het leven van de dementerende zo aangenaam mogelijk te maken. Het vergroten van de zelfstandigheid is hiervan een goed voorbeeld. Wellicht zou het fingerfoodconcept ook positief kunnen bijdragen om het afweergedrag te verminderen. Doel Het doel van deze pilotstudie was om het effect van het aanbieden van fingerfood op het afweergedrag bij dementerenden op kleinschalig wonen te onderzoeken. Methode Om te onderzoeken welk effect het aanbieden van fingerfood heeft op het afweergedrag is een pilotstudie uitgevoerd. Het gedrag van de dementerenden is beoordeeld door middel van observaties. Daarnaast is een literatuurstudie gedaan, zodat de resultaten van de observaties vergeleken konden worden met bronnen uit de literatuur. De deelnemers aan de pilotstudie waren dementerende ouderen tussen de 80 en 99 jaar die afweergedrag vertoonden en problemen hadden met het hanteren van bestek tijdens de warme maaltijdmomenten. Om te beoordelen of het afweergedrag verminderd zou kunnen worden, kregen de deelnemers fingerfood aangeboden. Resultaten In totaal hebben zeven deelnemers deelgenomen aan de pilotstudie, zes vrouwen en een man. Het afweergedrag bij de deelnemers is niet significant verminderd na het aanbieden van fingerfood, ten opzichte van maaltijden waar bestek gebruikt moet worden (p=1,0). Uit de pilotstudie blijkt wel dat het aantal deelnemers dat afweergedrag vertoont tussen de voor- en nameting met 58% is gedaald. Uit de pilotstudie komt ook naar voren dat het aantal deelnemers dat zelfstandig de fingerfood maaltijd at met 42% is verhoogd, ten opzichte van de voormeting. Discussie De kleine onderzoekspopulatie was er de oorzaak van dat de resultaten niet significant bevonden werden. De wervingsprocedure nam veel tijd in beslag, waardoor de observaties niet meerdere keren konden worden uitgevoerd. Hierdoor zijn de resultaten gebaseerd op een momentopname. Een sterk punt in dit onderzoek is het feit dat er voorafgaand aan de pilotstudie contact is gezocht met twee bedrijven die het fingerfoodconcept hebben geïmplementeerd. Ook werden de resultaten van de vorige afstudeeronderzoeken over fingerfood uitvoerig bestudeerd. Daardoor werd duidelijk welke implementatiecriteria deze bedrijven en onderzoeken hadden gehanteerd. Rekening houdend met deze criteria werd de pilotstudie opgesteld. Conclusie Bij de deelnemers van de pilotstudie is een toename van zelfstandigheid geconstateerd, bovendien vertoonden minder deelnemers afweergedrag. Het aanbieden van fingerfood kan daarom een positief effect hebben op het verminderen van afweergedrag, omdat de autonomie en eigenheid behouden worden, doordat de dementerende geen of minder hulp bij het eten nodig heeft.