Samenvatting

Dit praktijkgericht onderzoek heeft als doel om leerlingen met een verstandelijke beperking te leren zelf initiatief te nemen tot contact, zodat het stellen van een hulpvraag in het dagelijks leven wordt gestimuleerd en passiviteit bij leerlingen wordt verminderd. Het theoretisch kader heeft geleid tot de volgende onderzoeksvraag en deelvragen: In hoeverre stimuleert een zelf ontworpen aanleerstrategie binnen de methode Picture Exchange Communication System (PECS) het zelf initiatief van ZML-leerlingen om tot een hulpvraag te komen bij de algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL)? Deelvragen 1. In welke mate wordt er bij ADL-handelingen zelf initiatief genomen voor de interventie? 2. In welke mate wordt er bij ADL-handelingen zelf initiatief genomen na de interventie? Het betreft een ontwerponderzoek met kenmerken van een actieonderzoek (De Lange et al., 2016) waarbij gebruik wordt gemaakt van de regulatieve cyclus (Van Strien, 1984). In de fase van vooronderzoek is er literatuurstudie verricht en een voorbeeld van ‘good practices’ geobserveerd om tot een ontwerp te komen. Aan de hand van de richtlijnen van het communicatiesysteem PECS is een aanleerstrategie ontworpen voor fase 1, 2 en 3 (Huskens & Didden, 2008). De aanleerstrategie is bij twee leerlingen ingeoefend en toegepast binnen de school bij ADL-handelingen namelijk fruit schillen/eten, beker open draaien en het uit- en aankleden. Om dit te onderzoeken maak ik gebruik van de volgende onderzoeksmethoden namelijk observeren met behulp van een camera (De Lange et al., 2016) en een ongestructureerd logboek (Ponte, 2012). Om het beeldmateriaal te analyseren maak ik gebruik van een observatieformulier. Mijn collega en ik analyseren de beelden onafhankelijk van elkaar. De waarnemingen worden met elkaar besproken om tot een eenduidig analysebeeld te komen. Uit het onderzoek kan geconcludeerd worden dat het zelf initiatief bij leerlingen in het dagelijks leven significant is toegenomen door de ontworpen aanleerstrategie PECS. Tevens is er ontwikkeling te zien bij leerlingen op het gebied van spraak en taal. Hierdoor zijn leerlingen minder passief en minder afhankelijk van hun omgeving, waardoor zij beter kunnen communiceren en functioneren in de maatschappij. Tot slot heb ik vanuit de conclusies de volgende aanbevelingen uitgebracht: - De geleerde vaardigheden generaliseren in verschillende omgevingen met verschillende mensen. - De PECS-map of spraakcomputer uitbreiden met pictogrammen of afbeeldingen, waardoor zelf initiatief gestimuleerd wordt bij andere ADL-handelingen. - Bewust situaties creëren om fase 3 van PECS bij leerlingen in te slijpen en in een vervolgonderzoek verder ingaan op fase 4 van PECS (Huskens & Didden, 2008).