Samenvatting

In dit document is onderzoek gedaan naar de combinatie van de onderwerpen de Bokkenrijders en mythevorming in de geschiedenis en het potentieel van deze onderwerpen betreffende historisch denken en redeneren. Daarnaast is het potentieel getoetst in de onderwijspraktijk, gedurende twee lessen aan een atheneum – 3 klas op het Sint – Janscollege te Hoensbroek. Aanleiding voor dit onderzoek was een vraag aan begeleider Jos Meuwissen om onderzoek te doen naar de mogelijkheden van het onderwerp voor het middelbaar onderwijs.
Middels een literatuurstudie is aangetoond dat, wat mythevorming in de geschiedenis betreft, het bronmateriaal en onderzoek naar de Bokkenrijders doorspekt is van mythische elementen. Het onderwerp leent zich in theorie zeer goed om aan leerlingen van de middelbare school duidelijk te maken wat mythevorming is en hoe mythen of mythische elementen hun ingang kunnen vinden in wijd geaccepteerd wetenschappelijk onderzoek. Met andere woorden, hoe het kan dat mythen als de waarheid worden overgenomen. De aard van het bronmateriaal leent zich hier uitstekend voor en beperkt onderzoekers drastisch.
Daarnaast is aangetoond dat het onderzoek naar het onderwerp ‘de Bokkenrijders’ door nog drie andere factoren belemmerd wordt. Veel bronnen en artikelen zijn geschreven met een folkloriserende en romantiserende inslag, mede te wijten aan het feit dat enkele van de invloedrijkste bronnen geschreven zijn in de achttiende of negentiende eeuw. Daarnaast zien we dat hedendaagse onderzoekers vaak werken vanuit een persoonlijk motief, en redeneren vanuit hun eigen paradigma, waarin vaak andere invalshoeken (blind) verworpen worden.
Deze conclusies zijn in de schoolpraktijk getoetst in de vorm van een methodehoofdstuk. Wegens tijdsgebrek is gekozen voor een verkorte variant van deze methode, maar het resultaat is duidelijk. Leerlingen geven in een enquête aan kritischer te kijken naar datgene dat ze lezen en zich af te vragen of het wel klopt wat er staat. Deze onderzoekende houding sluit goed aan bij wat er beoogd wordt te ontwikkelen bij historisch denken en redeneren, dus gesteld kan worden dat er enig effect is gerealiseerd met deze lessenserie. Een onbedoeld maar welkom bijeffect is dat leerlingen te kennen geven geïntrigeerd te zijn geraakt door de streekgeschiedenis en dat zij daar ook graag meer aandacht aan willen besteden.
Er dienen wel een aantal kanttekeningen geplaatst te worden bij dit onderzoek, namelijk het feit dat de onderzoekspopulatie vrij beperkt is. Er is gekozen voor één klas atheneum – 3, en vervolgonderzoekers wordt aangeraden dit onderzoek in meerdere leerjaren en op meerdere niveaus te toetsen om een representatievere score te krijgen. Daarnaast is er wegens tijdsdruk gekozen voor een afgeslankte variant. Uiteraard zou een projectvorm van vier of meer weken een beter effect sorteren en natuurlijk ook duidelijkere resultaten verschaffen.