Samenvatting

Deze scriptie dient ter doel een handleiding te ontwikkelen, welke kan dienen als informatievoorziening voor vragen en afspraken op het gebied van seksualiteit op het logeerhuis van Amarant. Het logeerhuis is woensdag,- weekend,- en vakantieopvang voor thuiswonende kinderen/jeugd tot ongeveer 21 jaar oud, met een stoornis binnen het autistische spectrum, al dan niet in combinatie met een verstandelijke beperking.
Autisme (of een aan autisme verwante stoornis) kenmerkt zich in tekortkomingen op het gebied van sociale interacties, stoornissen in de communicatie, het verbeeldend vermogen en het hebben van een beperkt repertoire aan interesses en activiteiten. Mentale retardatie (verstandelijke beperking) duidt op geestelijke vertraging, waarbij het geestelijk functioneren nooit het niveau van een normaal ontwikkeld persoon zal bereiken. Ongeveer 70% van de mensen die een stoornis binnen het autistische spectrum hebben, hebben ook een verstandelijke beperking.
In principe is er geen verschil tussen de seksualiteit van personen van de doelgroep en die van normaal ontwikkelde personen. Met name in de puberteit/adolescentie is er een verslechtering te zien in het algemeen functioneren (personen van de doelgroep worden wel geslachtsrijp, maar bereiken niet het cognitieve niveau wat aan de leeftijd toebehoort). Seksuele opvoeding is nodig voor deze doelgroep, onder andere om seksueel misbruik te voorkomen. Onderzoeken naar het voorkomen van seksueel misbruik bij mentaal geretardeerden geven sterk uiteenlopende cijfers weer van 1.2% tot 58%.
Een open klimaat op een instelling met betrekking tot seksualiteit is belangrijk om gedragsproblemen volgend uit seksuele problemen en seksueel misbruik te voorkomen. Ook wordt er door middel van een open klimaat een vertrouwde en veilige omgeving gecreëerd voor de cliënten en door het aanleren van de juiste waarden, normen en gedragingen op het gebied van seksualiteit kunnen de cliënten makkelijker integreren in de maatschappij.
De voorwaarden die nodig zijn om een open klimaat te kunnen creëren zijn: brede aanpak, trapsgewijs, beleid inhoudelijk, openheid in teams, aanpak ernstig grensoverschrijdend gedrag, misbruik in protocol en continuïteit.
Door middel van het praktijkonderzoek (een kwantitatief onderzoek in de vorm van een enquête) is bekeken wat het belang is van seksualiteit op het logeerhuis, hoe open men (kan zijn) is over seksualiteit, welke onderwerpen er in de handleiding terug moeten komen, wat de medewerkers weten van hoe Amarant omgaat met seksualiteit en welke (seksuele) problemen zich voor kunnen doen op het logeerhuis. De belangrijkste aanbevelingen die uit het praktijkonderzoek naar voren zijn gekomen zijn:
- Uit het onderzoek is gebleken dat er een sterk verloop onder het personeel is. De aanbeveling is om verder te uit te zoeken waar dit verloop door veroorzaakt wordt en te trachten het personeel langer te behouden, zodat een gestructureerde, vertrouwde en veilige omgeving voor de cliënten gewaarborgd blijft.
- Elke nieuwe medewerker (en oud-medewerkers die het nog niet hebben gedaan), zou deel moeten nemen aan een cursus seksualiteit, specifiek voor de doelgroep van het logeerhuis (conform de beleidsnota relaties en seksualiteit van Amarant).
- Er moet meer controle en reflectie komen op hoe de seksualiteit(-sontwikkeling) van cliënten in hun persoonlijk plan beschreven wordt. De richtlijnen zoals beschreven op intranet van Amarant, hoe seksualiteit beschreven dient te worden binnen het persoonlijk plan van de cliënt, dienen hierbij gevolgd te worden (conform de beleidsnota relaties en seksualiteit van Amarant).
- Door de medewerkers is aangegeven dat er voldoende openheid aanwezig is in het team om seksualiteit te bespreken. Aanbevolen wordt dat deze aanwezige openheid regelmatig onder de medewerkers wordt getoetst, ter bevordering van het open klimaat op de instelling over seksualiteit.
- Vanwege de aangegeven behoefte aan een handleiding over seksualiteit door de medewerkers, dient deze handleiding ontwikkeld te worden. In de handleiding komen de volgende onderwerpen aan bod: Algemene informatie over de doelgroep; Doelstelling en werkwijze handleiding; Algemene informatie over seksualiteit en seksualiteit; bij de doelgroep; Richtlijnen hoe seksualiteit te beschrijven in het persoonlijk plan; Signalen en problemen van seksualiteit bij de doelgroep; Seksuele opvoeding en voorlichting; Lichamelijke verzorging; Voorwaarden en het belang van een open klimaat en hoe Amarant hier op inspeelt; Beleidsnota Amarant; Algemene informatie over seksueel misbruik; Protocol seksueel misbruik Amarant; Sociale kaart seksualiteit voor het logeerhuis;'Checklist' voor een goede inbedding van seksualiteit; Vragenlijst medewerkers voor signalering van problemen op het gebied van seksualiteit.
- In een teamvergadering dient de plaats van seksualiteit (eenmaal per jaar), een thema met betrekking tot seksualiteit (tweemaal per jaar), de moeilijkheid met betrekking tot de openheid over seksualiteit, voorkomende seksuele problemen (in het bijzijn van een seksualiteitsdeskundige) en de voorwaarden voor een open klimaat op het gebied van seksualiteit besproken te worden.