Samenvatting

Als leerkracht geniet ik het meest wanneer er tijdens de instructie een rustige sfeer is, waarin de leerlingen met aandacht en interesse actief meedenken. Soms reageren leerlingen hierbij te impulsief, waardoor andere leerlingen geen kans krijgen om te antwoorden. Een reactie stoppen of uitstellen kan geoefend worden door te werken met een interventie. Reactie-inhibitie is het vermogen om na te denken voor wij iets doen en te evalueren hoe ons gedrag een situatie beïnvloedt (Dawson & Guare, 2019). Reactie-inhibitie heeft invloed op sociaal en op cognitief gebied. (Mischel, 2014; Goleman, 2013) Gezien de grote impact op het leven van een kind was ik benieuwd hoe gedragsverandering tot stand kan komen.

In het onderzoek is mijn hoofdvraag: Wat is de invloed van autonomie op het bedenken en uitvoeren van interventies op het gebied van reactie-inhibitie en hebben die interventies effect op het gedrag van leerlingen? Om de hoofdvraag te beantwoorden ben ik aan een case study, één groep leerlingen en de leerkracht, binnen een actieonderzoek gaan werken. Door deze pilot kan er advies aan het team worden gegeven. Ik heb veel gebruik gemaakt van kwalitatieve data om diepgang te krijgen. De interviews en de observaties kregen naast de informatieve ook een controlerende functie waardoor het startdoel kon worden uitgebreid; stilzijn tijdens de instructie én denken voor doen.

De invloed van autonomie heeft geresulteerd in het bedenken van regels bij de meetlijst, verschillende ondersteuningsinterventies en uitdaging door eigen doelen toe te voegen. Het gebruik van de schaalvraag en de meetlijst hebben er voor gezorgd dat de leerlingen zich bewust werden van hun gedrag. De interviews hebben ervoor gezorgd dat de leerlingen de interventies konden vormgeven en aanpassen. Het wisbordje heeft het gebruik van denktijd tijdens de rekeninstructie gestimuleerd. Er is gedragsverandering te zien. Leerlingen rekenen de sommen uit op het wisbordje en controleren sommen voor ze doorklikken in Snappet en lezen eerst voor ze gaan invullen. Leerlingen die het nodig hebben, gebruiken een geheugensteuntje. Het F! logo, helpt met bewust stoppen van afleiding en zich weer focussen op het werk. Op groepsniveau ervaart de leerkracht dat de leerlingen minder afgeleid zijn, minder non-verbaal reageren op elkaar en dat ze stil zijn tijdens de instructie.

Na de korte oefenperiode zijn er al verrassende uitspraken geweest door de leerkracht en leerlingen. De volgende uitspraak over voetbal getuigt voor mij van reactie-inhibitie: “ ...ik moet schieten of passen. Tijdens een wedstrijd dacht ik: Ik kan nu een actie maken en dan ben ik misschien de bal kwijt of ik kan passen dan scoren we. En ik heb gepasst we hadden daardoor een goal.” (Bijlage M no.6 pag. 18)