Samenvatting

Uit de bijgevoegde literatuurstudie blijkt dat BENG
gebaseerd is op de Trias Energetica, met als doel het reduceren
van de energievraag en het aandeel hernieuwbare
energie te optimaliseren. Er is een onderverdeling
gemaakt tussen ruimtelijke, bouwkundige en installatietechnische
invloeden op een gebouw die betrekking
hebben op de energiehuishouding.
Deskresearch levert ruimtelijke en bouwkundige invloeden
op die worden vertaald tot BENG-ontwerpregels
voor gestapelde bouw. Deze ontwerpregels staan centraal
bij het uitwerken van het ontwerp en richten zich
vooral op het toepassen van passieve maatregelen die
de energiebehoefte van het gebouw terugdringen.
Een analyse naar de installatietechnische invloeden op
bestaande gestapelde bouw met een EPC<0,4 heeft
geleid tot een BENG-energieconcept voor gestapelde
bouw.
Met de verkregen kennis is het mogelijk om het woonprogramma
van Leidsche Maan 5.1 uit te werken.
Hierbij is het Programma van Eisen (PvE) van Portaal
de leidraad, maar wordt er vanuit de BENG-ontwerpregels
gestuurd. Hieruit is een Voorlopig Ontwerp
(VO) opgezet waarin het PvE gecombineerd is met de
BENG-ontwerpregels en het energieconcept. In eerste
instantie voldeed het ontwerp niet aan de BENG-eisen,
maar door met name verantwoorde aanpassingen in de
gevel door te voeren is gebleken dat het mogelijk is om
Leidsche Maan 5.1 te laten voldoen aan BENG.
De aarde warmt op. De mens stoot steeds meer broeikasgassen
uit, CO2 heeft daarin het grootste aandeel
(MilieuCentraal, z.d.). Om dit probleem tegen te gaan
is er internationaal afgesproken de CO2-emissies te
reduceren. In 2030 moeten deze 50% gereduceerd
zijn, om uiteindelijk in 2050 volledig CO2-neutraal te
zijn (Planbureau voor de Leefomgeving, 2016). Nederland
heeft hiervoor stapsgewijs plannen opgesteld. In
1995 werd de EnergiePrestatieCoëfficient (EPC) geïntroduceerd
om de CO2-emissies van de bouwsector te
reduceren (Rijksoverheid, 2012). Het getal geeft een
indicatie van de energetische prestatie van een gebouw
weer. Deze norm is door de jaren heen bijgesteld naar
een maximum van 0,4. Dit was een stap in de goede
richting, maar de EPC blijkt een nietszeggende methode
die ingebouwde compensatie bevat. De methode is
verouderd. De Bijna-EnergieNeutraal Gebouw (BENG)
methode is vanaf 1 januari 2021 de vervanging.
BENG stelt de volgende drie eisen aan de energieprestatie
van een gebouw:
< 25 kWh/m2/jaar energiebehoefte.
< 25 kWh/m2/jaar gebruik van fossiele energie
> 50% hernieuwbare energie
Onderzoeken tonen aan dat een grondgebonden woning
in BENG uitgevoerd kan worden, maar deze opgave
lijkt bij gestapelde bouw veel ingewikkelder (Bouwmeester,
2016). Uit analyses van gestapelde bouw (met
een EPC<0,4) blijkt dat er nog geen enkel bestaand
woongebouw aan alle drie de BENG-eisen voldoet.
Oorzaken hiervan zijn gebrek aan kennis en de geringe
toepassing ervan. Het blijkt namelijk dat maar 20%
van de Nederlandse architectenbureaus de BENG-eisen
goed kent (BNA, 2017). Dit is een probleem aangezien
het bouwkundige aspect bij BENG een veel grotere rol
zal gaan spelen. Toch ligt het probleem niet direct bij
de opdrachtnemer. De onwetendheid van opdrachtgevers
kan namelijk ook leiden tot vraagstukken die
botsen met de toekomstige regelgeving.
In dit onderzoek wordt onderzocht of een hedendaags
vraagstuk voor een woongebouw gerealiseerd kan
worden volgens de eisen van BENG.
Wooncorporatie Portaal heeft het project Leidsche
Maan 5.1 uitbesteed aan opZoom architecten. Het
betreft een stedelijk woongebouw in Leidsche Rijn te
Utrecht. Dit project zal als casus gebruikt worden. De
volgende hoofdvraag is geformuleerd:
Op welke wijze is de regelgeving van BENG en
het PvE van Portaal te combineren in het ontwerp
van Leidsche Maan 5.1?
Het doel van dit onderzoek is het opdoen van kennis
over BENG, zowel voor de opdrachtgever als de opdrachtnemer.
Het reduceren van de energiebehoefte is bij gestapelde
bouw de grootste uitdaging en passiefhuis-detaillering
blijkt hiervoor een passende oplossing. Elementen
uitgewerkt op Definitief Ontwerp (DO) niveau en het
energieconcept zullen de bijgevoegde BENG-berekening
ondersteunen.
Gestapelde bouw in BENG wordt gezien als een heksentoer.
Leidsche Maan 5.1 voldoet wel aan BENG, is
het tegendeel bewezen? De verwachting is van niet.
Uit dit afstudeeronderzoek blijkt dat het toepassen van
de BENG-ontwerpregels essentieel is voor het ontwerpen
van een bijna-energieneutraal gebouw. Met de nodige
kennis is het mogelijk om een BENG-woongebouw
te realiseren binnen een bepaalde context. Echter zijn
er enkele factoren die buiten dit onderzoek vallen. De
financiële factor die in de praktijk een grote rol speelt
in de bouwsector is daar één van. Naar verwachting
zal het toepassen van passiefhuis-detaillering de kosten
aanzienlijk doen verhogen. Deze verwachting zal door
middel van telefonisch contact van een kostendeskundige
gespecificeerd worden. Dit onvermijdelijke probleem
vraagt naar een vervolgonderzoek over de economische
situatie van de bouwsector en hoe deze reageert
op de toekomstige regelgeving.