Samenvatting

Het Juridisch Loket is opdrachtgever van dit onderzoek. Het Juridisch Loket is gericht op het verstrekken van gratis juridische informatie en adviezen aan cliënten. Voor het beantwoorden van vragen heeft het Juridisch Loket aan haar juridisch medewerkers een aantal informatiebronnen beschikbaar gesteld, waaronder ‘de Kennisbank’. Het Juridisch Loket streeft ernaar om ‘de Kennisbank’ te vullen met informatie over onderwerpen waarover zij informatie en adviezen verstrekt. Op het gebied van de Wmo 2015 komen regelmatig vragen binnen. De vragen hebben betrekking op de onduidelijkheden over de uitvoering van de Wmo 2015. Dit komt onder andere door de snelle invoering van de Wmo 2015 en het feit dat de informatieverstrekking vanuit gemeenten naar cliënten hierdoor te laat op gang is gekomen. Het beantwoorden van deze vragen is, vanwege het ontbreken van informatie in ‘de Kennisbank’, niet altijd even gemakkelijk. Op dit moment zoeken de juridisch medewerkers de antwoorden op de vragen in allerlei andere kennisbronnen, zoals diverse literatuur en via internet. Dit kost veel tijd en de kans is aanwezig dat de medewerkers geen eensluidende antwoorden geven.
Met dit onderzoek is geprobeerd de vindbaarheid van de juiste informatie zoveel mogelijk te vergemakkelijken en een uniforme informatiebron te scheppen voor het raadplegen van de informatie. Specifiek voor de medewerkers van het Juridisch Loket Zaandam is het van belang dat zij op de hoogte zijn van de regels die gesteld worden in het Wmo-beleid van de gemeente Zaanstad. Tevens is het belangrijk dat zij een goede verwijsrelatie hebben met de Sociaal Wijkteams, die de Wmo 2015 uitvoeren binnen de gemeente Zaanstad. Concreet wordt de volgende doelstelling nagestreefd: een basis leggen voor een informatiebron over de Wmo 2015 voor de medewerkers van het Juridisch Loket, en meer specifiek voor de medewerkers van het Juridisch Loket Zaandam.
Door middel van de beantwoording van de volgende centrale vraag is geprobeerd deze doelstelling te realiseren: ‘Op welke wijze kan het Juridisch Loket Zaandam haar dienstverlening optimaliseren, voor cliënten met vragen over de Wmo 2015, rekening houdend met de praktische uitvoering van de Wmo 2015 door de Sociaal Wijkteams in de gemeente Zaanstad?’.
Gemeenten hebben op grond van de Wmo 2015 als eerste de opdracht gekregen om zorg te dragen voor maatschappelijke ondersteuning voor mensen met een beperking op chronische, psychische of psychosociale gebied. De maatschappelijke ondersteuning moet erop gericht zijn dat mensen zo lang mogelijk in de eigen leefomgeving kunnen blijven. De overheid wil daarnaast meer van het eigen sociaal netwerk vragen. Maatschappelijke ondersteuning kan in verschillende vormen versterkt worden. Er zijn algemene voorzieningen, maatwerkvoorzieningen in natura en in de vorm van een pgb. Gemeenten hebben als tweede opdracht om verantwoordelijkheid te dragen voor de kwaliteit en de continuïteit van de voorzieningen.
De Wmo 2015 maakt een knip tussen de melding en de aanvraag. Na een melding van de hulpvraag bij de gemeente start het onderzoek, in de vorm van een keukentafelgesprek. In dit gesprek wordt gekeken of de hulpvraag op eigen kracht, met gebruikelijke hulp, met mantelzorg of met hulp van andere personen uit het sociaal netwerk kan worden opgelost. Tevens wordt gekeken of de cliënt gebruik kan maken van een algemene voorziening. De Wmo 2015 is een kaderwet, waaraan de gemeenten nadere invulling moet geven. De gemeente Zaanstad heeft naast de voorwaarden in de wet, enkele andere voorwaarden toegevoegd in de Verordening maatschappelijke ondersteuning 2015. Zo moet worden onderzocht wat het gewenste resultaat van het verzoek is volgens de cliënt. Tevens moet bekeken worden of er een algemeen gebruikelijk voorziening of voorliggende voorziening is die hulpvraag oplost. De gemeente Zaanstad heeft de bevoegdheid om te mogen beslissen op de hulpvraag gemandateerd naar de Sociale Wijkteams. Wanneer de medewerker van het Sociaal Wijkteam van oordeel is dat een maatwerkvoorziening versterkt moet worden, ontvangt de cliënt na de aanvraag een beschikking waarin dit staat vermeld. Als de cliënt niet in aanmerking komt voor een maatwerkvoorziening wordt geen beschikking opgesteld.
Wel kan de cliënt alsnog een aanvraag indienen met de negatieve uitkomst van het onderzoek. Na de aanvraag wordt dan een afwijzende beschikking opgesteld waartegen de cliënt in bezwaar kan.
De medewerkers van de Sociale Wijkteams geven aan dat cliënten amper gebruik maken van de mogelijkheid om bezwaar in te dienen. Uit de interviews met de medewerkers van de Sociale Wijkteams blijkt verder dat zij generalistisch werken, maar dat dit niet altijd haalbaar is. Zo moeten alle medewerkers een Wmo-aanvraag kunnen behandelen. Ook wordt aangegeven dat de medewerkers tot nu toe nagenoeg geen gebruik hebben gemaakt van de hardheidsclausule. Wat betreft de verwijsrelatie met het Juridisch Loket, geven twee medewerkers van de Sociale Wijkteams aan niet tevreden te zijn en hierdoor cliënten niet verwijzen naar het Juridisch Loket. Drie andere medewerkers verwijzen zelf niet, maar merken wel dat hun collega’s dit doen. De overige medewerkers verwijzen soms.
Tot slot blijkt uit de interviews met de medewerkers van het Juridisch Loket Zaandam dat niet duidelijk is wat de werkzaamheden van de Sociale Wijkteams zijn. Hierdoor is het lastig om cliënten te verwijzen naar een Sociaal Wijkteam. Verder is nog niet iedereen op de hoogte van de veranderingen rondom de Wmo 2015. Wel worden regelmatig vragen gesteld door cliënten over de Wmo 2015. Van belang is dat de juridisch medewerkers op de hoogte zijn van de wet- en regelgeving voortvloeiend uit de inwerkingtreding van de Wmo 2015.
De kennis over de Wmo 2015 uit dit onderzoek kan gebruikt worden bij het opstellen van de informatie in ‘de Kennisbank’ over de Wmo 2015. Verder is een processchema ontwikkeld, waaruit de schematische weergave van een Wmo-aanvraag blijkt. In het processchema is bij elke fase aangegeven in welke paragraaf van dit onderzoek de benodigde informatie is te vinden.
Voor de medewerkers van het Juridisch Loket Zaandam is de specifieke informatie over de gemeente Zaanstad van belang. Er is voor de juridisch medewerkers van het Juridisch Loket Zaandam tevens een processchema ontwikkeld. Hierop is een schematische weergave te zien van een Wmo-aanvraag binnen de gemeente Zaanstad. Ook is in dit processchema bij elke fase aangegeven in welke paragraaf van dit onderzoek de benodigde informatie is terug te vinden.
Tot slot, voor de verwijsrelatie tussen het Juridisch Loket Zaandam en de Sociaal Wijkteams in de gemeente Zaanstad, is het verstandig dat gecommuniceerd wordt wat de veranderingen zijn in de dienstverlening van het Juridisch Loket en waarom deze veranderingen zijn doorgevoerd. Tevens is het raadzaam dat de precieze werkzaamheden van het Juridisch Loket worden toegelicht. Wanneer dit helder is, kunnen de medewerkers van de Sociale Wijkteams cliënten gerichter verwijzen naar het Juridisch Loket. Hierdoor wordt voorkomen dat cliënten onjuist worden doorverwezen.