Samenvatting

Staphylococcen zijn onbewegelijke Gram positieve kokken. Het geslacht Staphylococcus kent circa 20 soorten, waarvan de meeste niet of weinig pathogeen zijn. Bij de mens worden vooral drie soorten gevonden: S. aureus, S. epidermidis en S. saprophyticus. Staphylococcen komen als normale flora voor op de huid en slijmvliezen, in mindere hoeveelheden in mond- en keelholte. S. aureus is de belangrijkste verwekker van infecties van de huid. Veel mensen zijn symptoomloze dragers van S. aureus. Bij bacteriële infecties wordt antibiotica voorgeschreven. Maar na het toedienen van het antibioticum methicilline is de resistentie van S. aureus en S. epidermidis voor deze antibiotica sterk toegenomen. De methicilline resistente S. aureus en S. epidermidis worden ook wel MRSA en MRSE genoemd. De resistentie is verkregen door het opnemen van een 20 tot 100 kb groot DNA-element genaamd Staphylococcal Chromosome Cassette mec (SCCmec). Deze draagt het mecA gen die methicilline resistentie veroorzaakt. Er zijn vijf verschillende SCCmec typen namelijk SCCmec type I t/m V. SCCmec types I t/m III bevatten over het algemeen wat meer resistentie genen en zijn geassocieerd met hospital acquired-MRSA. SCCmec types IV en V zijn geassocieerd met community acquired-MRSA. Tot in de jaren ’90 kwam MRSA bijna uitsluitend voor in ziekenhuizen (Hospital acquired-MRSA). De afgelopen jaren zijn echter wereldwijd steeds vaker MRSA uitbraken gemeld in de gemeenschap buiten het ziekenhuis. Deze uitbraken waren gerelateerd aan de open bevolking en dus comminity acquired-MRSA. De prevalentie van MRSA is in Nederland erg laag. Dit komt doordat patiënten, bij een verhoogd risico op dragerschap, 3 tot 5 dagen geïsoleerd verpleegd worden als zij in een ziekenhuis moeten worden opgenomen. Dit zorgt voor hoge kosten. Om de nodige isolatie te verkorten, de kosten te verminderen en om te voorkomen dat de infectie zich verspreid, moet MRSA snel gedetecteerd worden. Het kweken van MRSA uit klinisch materiaal duurt gemiddeld 2 tot 4 dagen. Maar door gebruik van een multiplex PCR gericht op het mecA gen en het martineau gen (alleen aanwezig bij S. aureus), wordt deze tijd behoorlijk ingekort naar 24 tot 48 uur. Deze methode is alleen toepasbaar op kolonies. Dit komt omdat de PCR ook positief is als een MRSE gemengd is met MSSA (wat in klinisch materiaal voor kan komen). Sinds kort is er een PCR waarbij je MRSA direct in patiëntenmateriaal kunt aantonen, de IDI-MRSA methode op de SmartCycler. Het nadeel van deze test is dat hij erg duur is en er een speciaal apparaat voor aangeschaft moet worden. Tevens is het apparaat niet geschikt voor grote aantallen monsters. In dit onderzoek wordt een nieuwe multiplex real-time PCR op de TaqMan opgezet met bestaande primers en probes. De multiplex PCR is ontstaan door het samenvoegen van twee single PCR’s voor de detectie van S. aureus en het mecA gen. Alleen als de PCR voor beide positief is kan het een MRSA zijn. Van zowel de single PCR’s als de multiplex PCR is een technische validatie en een detectiegrens bepaling gedaan die beide tevreden stelde. Met deze nieuwe PCR zijn 85 negatieve IDI-MRSA monsters gescreend. Hiermee is bewezen dat in maar 6% van de gevallen alsnog via de IDI-MRSA methode op de SmartCycler bewezen moet worden of het echt om een MRSA gaat of dat het een combinatie van coagulase negatieve Staphylococcen met het mecA gen (MRSE) en MSSA is. Tevens is een poging gedaan om de IDI-MRSA methode van de SmartCycler over te zetten op de TaqMan. Dit is gelukt met een tweestaps protocol, maar het is moeilijk om de uitslag te interpreteren. Als tweede onderdeel van dit onderzoek is er een multiplex PCR vanuit de literatuur voor het typeren van de verschillende SCCmec types opgezet. Dit is een hulpmiddel bij het bepalen van de moleculaire epidemiologie van MRSA. Na de optimalisatie is de typering getest op MRSA-stammen met een bekend SCCmec type. Hiermee is bewezen dat de SCCmec typering bruikbaar is. Tussen 2002 en 2006 zijn er in totaal 67 unieke MRSA’s gevonden in het VU medisch centrum. Deze zijn allemaal getypeerd aan de hand van hun SCCmec type. Hiervan bleek 6% een type I, 9% een type II, 15% een type III, 62% een type IV en 8% een type V.