Samenvatting

Het braak liggen van gronden in steden en dorpen is een verschijnsel van alle tijden, maar wordt versterkt onder druk van de huidige economische crisis. Door een inzakkende markt en financiële onmogelijkheden bij gemeenten en ontwikkelaars zijn vele bouwprojecten tijdelijk stopgezet of van tafel geveegd. De braakliggende en leegstaande terreinen slaan daarmee voor een korte of langere tijd een gat in het stedelijk netwerk. Deze terreinen worden onttrokken aan de dynamiek van het stedelijk leven en kunnen op termijn een gevoel oproepen van verwaarlozing en verloedering, wat de nodige problematiek kan oproepen. Gemeenten en ontwikkelaars staan dus de komende jaren voor de taak om (binnen)stedelijke opgaven aan te pakken. Tijdelijk ruimtegebruik vormt in deze zoektocht een instrument bij uitstek. In Nederland zetten we al voorzichtige stapjes in een nieuwe realiteit en dat heeft alles te maken met het loslaten van de oude werkwijze om de boel op orde te houden. Gemeenten en ontwikkelaars zaten door oude werkwijzen en contractuele verplichtingen in elkaar verstrengeld. Decennia lang was er een bepaalde manier van werken, in het bijzonder met de blauwdrukplanning. Vandaag de dag zal er creatiever moeten worden omgegaan naar de wijze waarop ruimtelijke ontwikkeling in Nederland wordt ingevuld. Voor gemeenten is dit een lastige positie. Voor haar aanzien en gezag is zelfverzekerdheid bij haar handelen een voorwaarde. Dit terwijl tijdelijk ruimtegebruik gebaat is bij snelheid en improvisatie en samen gaat met een grote mate van onzekerheid. Dat braakliggende terreinen voor veel gemeenten en ontwikkelaars in Nederland nog een ongemakkelijke wereld is, is een feit. Zonder of weinig ervaring op het onderwerp zijn de gevolgen van tijdelijk ruimtegebruik vaak lastig te overzien. Vaak zijn gemeenten en ontwikkelaars nog bang voor het onbekende en durven ze hun vingers (nog) niet te branden aan de onzekere en vooral dynamische factoren van tijdelijke functies. Het wel of niet benutten van braakliggende terreinen door middel van tijdelijk functies is in grote mate een kwestie van interpretatie. Dit betekent dat de huidige tijd vraagt om een omslag in de manier van denken, maar lokale overheden, ontwikkelaars, publieke en private partijen zijn vandaag de dag nog te weinig overtuigd van de meerwaarde van tijdelijk ruimtegebruik. Om het potentieel van tijdelijk ruimtegebruik ten volle te kunnen benutten moet men openstaan voor het idee dat niet het gewenste eindbeeld centraal staat bij ontwikkeling, maar er geredeneerd moet worden vanuit de huidige situatie en de kansen die dit biedt. Gebruikers van het gebied komen centraal te staan in het ontwikkelingsproces. Men kan namelijk op twee manieren kijken naar braakliggende terreinen. Enerzijds als zorgwekkende rommelgebieden en moeilijk beheersbare terreinen, maar anderzijds ook als een mogelijkheid en kans om te kijken naar deze locaties als een welkome verademing die mogelijkheden schept in de dichtgebouwde, dichtgeregelde en dichtgeplande stad. Het zijn de factoren als identiteit, regelgeving, financiën, organisatie en communicatie die er voor zorgen dat de moeilijkheidsgraad rondom tijdelijk ruimtegebruik worden vergroot. Non-profit organisaties als Creatief Beheer Rotterdam en TAB zijn hard aan de weg aan het timmeren om tijdelijk ruimtegebruik te laten integreren in het stedelijk weefsel. In Nederland valt er nog veel kennis te vergaren en winst te behalen op het gebied van tijdelijk ruimtegebruik. Projecten als ‘Meanwhile’ in Engeland en ‘Zwischennutzung’ in Duitsland leren ons dat er professionele organisaties nodig zijn om de kennis en ervaring te verspreiden. Zeker ook profit organisaties kunnen een belangrijke spil zijn in het uitdragen van advies op de mogelijkheden, kansen en risico’s van tijdelijk ruimtegebruik. Want wanneer lokale overheden, ontwikkelaars, private en publieke partijen gaan denken in mogelijkheden en kansen is er al een grote stap gemaakt.