Samenvatting

Het doel van het onderzoek is geweest om de Wet maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast (hierna: Wet MBVEO) te bestuderen. Hierbij is bekeken of de wet tot op heden effectief en doeltreffend is geweest bij de aanpak van overlast in de openbare orde.

In dit rapport ga ik eerst in op de totstandkoming van de Wet MBVEO. Hierop volgend vergelijk ik de wet met de langer bestaande instrumenten ter handhaving van de openbare orde. Ook bekijk ik of de maatregelen uit de wet voldoen aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Daarna ga ik na wat de praktijkervaringen zijn met de Wet MBVEO. Tot slot maak ik een vergelijking met de Engelse wetgeving bij de bestrijding van voetbalvandalisme. Ik ga na of er bruikbare elementen in de wetgeving zitten, die de Nederlandse wetgever in de toekomst kan implementeren.

De Wet MBVEO is een wijzigingswet waardoor er extra artikelen aan de Gemeentewet, het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering zijn toegevoegd. Deze artikelen stellen het bevoegd gezag in staat om strenger op te treden tegen raddraaiers en overlastgevers. De burgemeester van een gemeente krijgt door de wet de bevoegdheid om herhaaldelijke overtreders van de openbare orde een gebiedsverbod, groepsverbod en/of meldingsplicht op te leggen. De officier van justitie kan een gedragsaanwijzing geven als de verdachte hoogstwaarschijnlijk een strafbaar feit heeft begaan, waardoor de openbare orde ernstig is verstoord en waarbij ernstige vrees bestaat voor herhaling. Er kan een gebiedsontzegging, een contactverbod, een meldingsplicht of een plicht tot begeleiding door hulpverlening worden opgelegd. De maatregelen uit de Wet MBVEO zijn bedoeld als aanvulling op het bestaande instrumentarium. Het biedt de burgemeester en de officier van justitie meer handvaten bij de bestrijding van voetbalvandalisme en ernstige overlast.

De reacties uit de praktijk over de Wet MBVEO zijn gematigd positief. Volgens de gemeente Breda zijn er een aantal positieve punten, zoals meldingsplicht en langere gebiedsverboden. Toch zitten er nog een aantal haken en ogen aan de wet. Zo kan er niet snel worden opgetreden en is er bij het gebiedsverbod rondom stadions geen rekening gehouden met het feit dat er slecht een keer per twee weken een wedstrijd plaatsvindt. Uit jurisprudentie blijkt dat de toepassingvoorwaarden uit de wet te streng zijn. De opeenstapeling van eisen waaraan een dossier moet voldoen zorgt ervoor dat de burgemeesters worden ontmoedigd om hun nieuwe bevoegdheden in te zetten. De gemeente Breda verwacht dan ook niet dat de wet op grote schaal zal worden toegepast.

De maatregelen uit de wet moeten voldoen aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Een bevel van de burgemeester moet dus in verhouding staan tot de overtreding. Daarnaast mag er niet meteen gekozen worden voor de zwaarst mogelijke maatregel.


Er zijn vele verschillen tussen de Engelse Voetbalwet en de Wet MBVEO. Een belangrijk verschil is dat de Engelse wetgever dicteert wanneer de civiele of de strafrechter verplicht is een (internationaal) stadionverbod op te leggen. Doet hij dat niet, dan moet de rechter een uitgebreide motivatie geven. Een ander verschil is dat de straffen in Engeland veel zwaarder zijn dan in Nederland en de uitvoering ervan zonder pardon is. Tot slot laat de Engelse wetgeving veel meer inperking van rechten en sanctionering toe. Zo mag er bijvoorbeeld in bepaalde situaties een paspoort worden ingenomen. Dit is een element, dat in de toekomst in de Wet MBVEO zou kunnen worden geïmplementeerd, om rellen in het buitenland te voorkomen.

In de conclusie wordt betoogd dat de Wet MBVEO deels voldoet aan de verwachtingen. De nieuwe bevoegdheden zijn in beginsel een waardevolle aanvulling op het langer bestaande instrumentarium. De praktijk wijst echter uit dat de uitvoering van de wet niet zonder slag of stoot gaat. Uit jurisprudentie (zie §4.4) is gebleken dat de toepassingsvoorwaarden van de bevoegdheden vooralsnog te streng zijn. De opeenstapeling van eisen waaraan voldaan moet zijn lijkt te groot, om effectief te kunnen optreden tegen overlastgevers en hooligans. Om effectief en doeltreffend op te kunnen treden zullen de burgemeesters en officieren van justitie hun bevelen, op basis van dossiers, erg goed moeten motiveren om de rechter te kunnen overtuigen.
Een definitief oordeel over de effectiviteit en doeltreffendheid van de Wet MBVEO kan ik nog niet vellen. Hiervoor is de wet nog te kort van kracht en zijn er nog onvoldoende cijfers openbaar. Deze cijfers worden op dit moment nog niet geopenbaard. In juni 2011 zal door de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid een eerste beeld worden opgeleverd over hoe de wet in de praktijk wordt toegepast.

De betrokken partijen zullen goed moeten gaan samenwerken. Met name op het gebied van de bestrijding van voetbalvandalisme zullen de officieren van justitie en de KNVB hun samenwerking moeten intensiveren.

De Nederlandse wetgever zal de toepassingsvoorwaarden van de bevoegdheden uit de Wet MBVEO moeten versoepelen en zou er goed aan doen om de meldingsplicht zodanig aan te passen dat de effecten de nationale grenzen kunnen overschrijden.

Mijn doelstelling heb ik grotendeels bereikt. Dit rapport geeft een duidelijk beeld van de doeltreffendheid en effectiviteit van de bevoegdheden en maatregelen uit de Wet MBVEO bij de bestrijding van voetbalvandalisme en ernstige overlast. De toekomst zal uitwijzen hoe de Wet MBVEO zich verder ontwikkelt en of er eventueel nieuwe wetten of bevoegdheden komen op het gebied van overlast.