Samenvatting

Nederland wordt ook wel het afvoerputje van Europa genoemd met de Rijn, Maas en IJssel
als hoofdaanvoerders. Hierdoor komen veel verontreinigingen Nederland binnen. De meeste
van deze wateren worden ondieper door sedimentatie van slib en plantenresten. Door
bijvoorbeeld industrieën zijn veel waterbodems matig tot sterk verontreinigd.
De Vierde Nota Waterhuishouding (NW4, 2000) is kaderstellend voor de aanpak en
beoordeling van de chemische kwaliteit van de waterbodems op nationaal niveau. De
hoofddoelstelling van de NW4 is het hebben en houden van een veilig en bewoonbaar land
en het in stand houden en versterken van gezonde en veerkrachtige watersystemen,
waarmee een duurzaam gebruik gegarandeerd blijft. Met de invoering van de KaderRichtlijn
Water (KRW), december 2002, wordt Europees vastgelegd aan welke normen water,
sediment en biota in Europa moeten voldoen [Richtlijn 2000/60/60/EG]. De KRW gaat ervan
uit dat water geen gewoon handelswaar is, maar een erfgoed dat moet worden beschermd
en verdedigd. De KRW heeft 2 doelstellingen voor oppervlakte water:
1. het bereiken van een ‘goede ecologische toestand’;
2. het bereiken van een ‘goede chemische toestand’.
Bij de invoering van de KRW krijgt de waterbodem tot nog toe te weinig aandacht.
Aangezien de waterbodem een onlosmakelijk onderdeel vormt van het watersysteem is het
echter wel degelijk van belang om vast te stellen of de waterbodem geen probleem vormt
voor het behalen van de ecologische en chemische doelstellingen van de KRW in 2015. Het
grote verschil tussen de NW4 en de KRW is dat de NW4 een inspanningsverplichting heeft
en de KRW een resultaatverplichting. Een ander verschil is dat de NW4 zich vooral richt op
de chemische kwaliteit, terwijl bij de KRW de ecologische kwaliteit centraal staat. De
chemische kwaliteit uit de KRW voor sediment is strenger dan het maximaal toelaatbaar
risico uit de NW4.
Onderzocht is de invloed van de waterbodem op de waterkwaliteit. De processen tussen de
waterbodem en het water spelen een belangrijke rol bij het bepalen welke invloed de
waterbodem heeft. De processen die invloed hebben zijn afdekking door sedimentatie van
zwevend stof, erosie en resuspensie, diffuse nalevering vanuit de waterbodem, adsorptie en
bioaccumulatie. De processen zijn terug te vinden in de normering, met uitzondering van de
nutriënten. Door het aanpakken of geheel stoppen van deze processen zal de invloed van
de waterbodem verminderen. Maatregelen hiervoor zijn baggeren, afdekken of in-situ
sanering. Door het aanleggen van natuurvriendelijke oevers, plas-dras bermen en/of
diepere putten, het (her)meanderen of herprofileren van de watergang verbetert de
ecologische kwaliteit van het water. Het uitvoeren van deze maatregelen heeft niet altijd
zin. Er zal een kwaliteitsverbetering moeten optreden volgens de NW4 en van minimaal 15
van de 40 stoffen uit de KRW zal de norm gehaald moeten worden om een maatregel voor
de KRW doelmatig te maken. De maatregel kan dan nog aangepast worden, zodat alle
stoffen de norm halen. Voor het verbeteren van de ecologische kwaliteit zal 1 of zullen
meerdere van de hierboven genoemde maatregelen uitgevoerd kunnen worden.
Niet alleen de waterbodems hebben invloed op de doelstellingen uit de KRW, ook wordt die
beïnvloed door andere compartimenten. Het aanpakken van de waterbodems wil dus niet
zeggen dat de KRW-doelstellingen worden gehaald. De verspreiding vanuit de waterbodem
naar het grondwater is in dit onderzoek niet meegenomen. Ook de kosten voor het
uitvoeren van de waterbodemmaatregelen komen in dit onderzoek niet aan de orde.
Aanbevolen wordt om de nutrienten mee te nemen in de beoordeling van de waterbodems.
Deze zullen een cruciale rol spelen bij het behalen van de ecologische doelstelling van het
water. Mogelijk zouden chemische normen vastgesteld kunnen worden, om zo meer
duidelijkheid te scheppen voor waterbeheerders.