Samenvatting

De Union Manta is een DP-schip varend onder Belgische vlag. De functie van een DP-operator is het stu-ren en monitoren van de bewegingen van het schip vanaf de DP-console. Ondanks dat er vanuit de off-shore-industrie veel richtlijnen, checklijsten, handleidingen en andere hulpmiddelen ter beschikking wor-den gesteld om veilig te werken, blijven er jaarlijks ongelukken gebeuren met DP-schepen waarbij de menselijke factor een (hoofd)rol speelt. Zolang deze factor er is, kunnen er ongelukken blijven gebeuren. Een fenomeen dat de laatste decennia steeds meer aandacht krijgt is ‘situatiebewustzijn’, kortweg SA. Studies tonen aan dat het verlies van situatiebewustzijn kan leiden tot inschattingsfouten van de situatie, wat op zijn beurt kan leiden tot (grote) accidenten. Het belang van een goed situatiebewustzijn is dus niet te onderschatten. Het doel van dit onderzoek is om te achterhalen hoe de DP-operators op de Union Manta het best hun situatiebewustzijn kunnen opbouwen en behouden bij aanvang van -en tijdens een DP-wacht. De volgende onderzoeksvraag werd daarom gesteld: ‘Hoe kan een DP-operator op de Union Manta het hoogste niveau van situatiebewustzijn bereiken en behouden tijdens DP-operaties?’.
Er is een literatuurstudie gedaan en er zijn interviews afgenomen van vijf DP-operators die werkzaam zijn op de Union Manta. Uit de literatuurstudie zijn er twee theoretische modellen van SA als bruikbaar be-vonden. Enerzijds het model van Mica Endsley (1995) en anderzijds het DSA-model van Stanton et al. (2006). Voor dit onderzoek lag de focus op situatiebewustzijn als fenomeen dat in de gedachten van het individu gevormd wordt. Volgens het DSA-model zou situatiebewustzijn een eigenschap zijn van een sys-teem en niet van een individu. Dit model werd echter als aanvulling op Endsley’s model beschouwt. Vol-gens Endsley’s SA-model beschikt een DP-operator over volledig situatiebewustzijn als hij of zij niveau drie bereikt heeft en dus kan voorspellen/projecteren wat er met de waargenomen elementen die rele-vant zijn voor het doel of de doelen die men heeft op een bepaald moment zal gebeuren in de nabije toekomst. Men kan bepaalde dingen doen om het proces van het opbouwen en behouden van SA te ver-gemakkelijken. Zo kan een ergonoom het systeem aanpassen zodanig dat het de DP-operator zo goed mogelijk ondersteunt in de ontwikkeling en behoud van zijn of haar situatiebewustzijn. Ook kan het ge-traind worden. Het uitvoeren van administratieve taken, het gebruik van elektronische apparaten (mobiele telefoons e.d.) en het voeren van niet-essentiële gesprekken moeten vermeden worden omdat deze extra aandacht vragen van de DP-operator. Uit de interviews blijkt dat de initiële gewaarwording voor de wacht en vervolgens de wachtoverdracht een belangrijk startpunt is om het SA op te bouwen. Een goede planning met alle betrokken teamleden voor de start van bepaalde werkzaamheden is belang-rijk. Het gebruik maken van de nodige checklijsten alsook het gebruik van duidelijke closed-loop commu-nicatie en ‘Standard Marine Communication Phrases’ zijn bevorderlijk voor het situatiebewustzijn. De DP-operators op de Union Manta gaven aan dat SA tot een bepaalde mate getraind kan worden, maar dat het ook voor een deel ervaring is. Het beperkte aantal onderzoeken in de wetenschappelijke litera-tuur naar het SA van de DP-operator werden als beperking op de resultaten voor dit onderzoek bevonden. Ook het beperkte aantal afgenomen interviews belet het generaliseren van de resultaten.
Volgende aanbevelingen werden gedaan: meer aandacht voor situatiebewustzijn bij de training van DP-operators, het elimineren van storende elementen op de scheepsbrug tijdens DP-operaties, het gebruik van duidelijke closed-loop communicatie en ‘Standard Marine Communication Phrases’, het bij elkaar houden van ‘vaste teams’, het laten beoordelen van de scheepsbrug van de Union Manta door een ergo-noom en verder onderzoek naar het SA van de DP-operator.