Samenvatting

Het fonologisch en fonemisch bewustzijn en de letterkennis bij kleuters zijn belangrijke voorspellers van
het latere taal- en leesproces (Aarnoutse, 2004). Smits en Braams (2006) voegen daar de vaardigheden op
het gebied van invented spelling aan toe. Hoewel deze laatste vaardigheid geen directe voorspeller is,
verschaft het schrijven en spellen van woorden (invented spelling) de leerlingen meer inzicht in de relatie
tussen klanken en letters. Door risico's binnen deze vaardigheden te signaleren kan vroegtijdige interventie
opgestart worden. Veel nationale en internationale onderzoeken onderschrijven deze noodzaak (onder
andere Vernooy, 2006, Shaywitz, 2003 en Goorhuis-Brouwer, 2005).
Het onderzoek is uitgevoerd op de Leeuwenhoekschool, een openbare basisschool met een gemengde
populatie. Op dit moment is de instroom van anderstalige vierjarigen ruim 60%. Hierdoor ligt de focus in de
eerste twee kleuterjaren vooral op het uitbreiden van de Nederlandse woordenschat. Echter door
onvoldoende aandacht te besteden aan het fonologisch en fonemisch bewustzijn (inclusief invented
spelling) ontstaan er hiaten in de tussendoelen van de beginnende geletterdheid.
Uit het onderzoek is gebleken de kleutertoetsen van Smits (2002) zoals opgenomen in het Protocol
Leesproblemen en Dyslexie voor groep 1 en 2 (Wentink, Verhoeven & Van Druenen, 2010) een effectief
instrument is voor het signaleren van risico's op het gebied van het fonologisch en fonemisch bewustzijn,
letterkennis en invented spelling. Mits toegespitst op de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen,
blijkt een interventie op deze vaardigheden effectief te zijn. Dit wordt onderbouwd door zowel
kwantitatieve scores van de kleutertoetsen van Smits (2002) als door de schaalwaardes van de Leuvense
Betrokkenheidschaal die aan de hand van observaties zijn verkregen.
Dit onderzoek zal ook nieuwe discussiepunten voor de (nabije) toekomst opleveren waardoor het
signaleren en interveniëren op het gebied van fonologisch en fonemisch bewustzijn op de
Leeuwenhoekschool in de toekomst verbeterd zal kunnen worden.