Samenvatting

Met ingang van het cursusjaar 2012-2013 volgt de opleiding Sociaal Pedagogisch Hulpverlener (SPH) aan Hogeschool Windesheim in de ‘Deeltijd of Duale’ opleidingsvariant, het voorbeeld van de ‘Voltijd’ opleidingsvariant. Beide opleidingsvarianten benutten ervaringskennis van studenten als kennisbron voor het onderwijs en sluiten hiermee aan op een landelijke ontwikkeling in de sector Zorg en Welzijn. In diverse verslavingsinstellingen, maar ook in instellingen voor Geestelijk Gezondheidszorg, wordt in toenemende mate gebruik gemaakt van zogenaamde ‘ervarings-deskundigen’. Ervaringsdeskundigen zijn medewerkers die zelf als cliënt of als familielid betrokken zijn geweest bij een hulpverleningstraject. Deze opgedane ervaring maakt dat zij kennis hebben uit eigen ervaring naast, of in plaats van, kennis uit de literatuur, praktijkervaring van collega’s of een stage. Ervaringskennis wordt de derde bron van kennis genoemd en de opleiding SPH aan Windesheim erkent deze kennisbron sinds 2011.
In dit onderzoek wordt nader toegelicht wat deze onderwijskundige keuze voor studenten, maar ook voor docenten betekent. Gaandeweg het onderzoek naar de invloed van deze keuze op de didactiek, wordt duidelijk dat het werkveld, waar Deeltijd-Duaal studenten minimaal 20 uur per week werkzaam zijn, een betekenisvolle partner in het onderwijsproces is. Uit het onderzoek blijkt dat kennisdeling vanuit persoonlijke ervaringen effectief kan zijn maar pas ontstaat wanneer studenten zich voldoende op hun gemak en ‘veilig’ voelen. Wederzijds vertrouwen moet groeien en sommige studenten doen daar lang over. Andere studenten hebben weinig moeite met het vertellen van hun verhaal en ervaren dat klasgenoten maar weinig vragen durven te stellen.. Hier ligt een taak voor de docent, dit groepsproces moet begeleidt worden. Wat het ingewikkelder maakt is dat een aantal studenten mogelijk met een intern conflict te maken hebben: deel ik mijn kennis, en ben ik loyaal aan de lesgroep? Of deel ik mijn kennis niet en ben ik loyaal aan de geldende moraal op mijn werk?
Dit onderzoek maakt duidelijk dat invoering van ervaringskennis eisen stelt aan de kennis en kunde van docenten op het gebied van coachingsvaardigheden. Het delen van ervaringen is een delicate kwestie en dat vraagt van de docent sensitiviteit en kennis op het gebied van coaching en groepsdynamische processen. Daarbij maakt het onderzoek duidelijk dat een voortdurende en inhoudelijke afstemming met het werkveld voorwaardelijk is voor studenten om te kunnen bepalen of en hoe ze participeren in lessen waarin ervaringskennis naast theorie en praktijkvoorbeelden deel uitmaakt van de lesstof.
Het hebben van ervaringskennis kan voor het werkveld waardevol zijn mits deze kennis bewust kan worden ingezet binnen de kaders van een hulpverleningstraject. Voor de student betekent dat kennis van hulpverlening en…. van zichzelf. Reflectie is dan ook onontbeerlijk.