Samenvatting

Het waterpeil in de Nederlandse Maas wordt sinds jaar en dag op peil gehouden door een zevental stuwen, van Lith tot aan Borgharen. Deze stuwen zijn in de jaren ‟30 van de vorige eeuw gebouwd en naderen het einde van hun levensduur. Rijkswaterstaat heeft, als beheerder van de stuwen, geconstateerd dat de stuwen vervangen moeten worden in de komende jaren, te beginnen met de stuw te Grave in 2028. Voor de vervangingsopgave van de Maas is al een aanzet gemaakt door Rijkswaterstaat in samenwerking met de Bouwcampus: het co-creatieproces „Grip op de Maas‟. De vraag is op welke schaal de vervangingsopgave uitgevoerd moet worden en hoe de stuwen vorm gegeven worden aangezien ze voor 100 jaar worden gebouwd.
Rijkswaterstaat is in gesprek gegaan met onder andere het Directoraat Generaal Ruimte en
Water en het Directoraat Generaal Bereikbaarheid. Samen hebben zij het rapport „Integraal Duurzaam Opdrachtgeverschap Vervanging en Renovatie‟ opgesteld. Hierin wordt het proces beschreven dat doorlopen wordt om de vervangingsopgave vorm te geven. Op het moment van schrijven is het zaak om een regioadvies op te stellen, dit vormt de basis voor de beslissing van de schaal van de vervangingsopgave. Binnen Rijkswaterstaat is er echter nog onenigheid over de vorm en inhoud van het regioadvies. Daarom is er besloten om op basis van een aantal oudere rapporten een begin te maken aan het regioadvies.
Het is belangrijk om het watersysteem de Maas duidelijk in beeld te brengen en om de ontwikkelingen voor de toekomst inzichtelijk te maken, voordat er een beslissing over de regio genomen wordt. Er is gekozen om de binnenvaart als belangrijkste functie te zien in het onderzoek. De hoofdvraag die beantwoord is:
Wat zijn de optimalisatiemogelijkheden voor de binnenvaart afgezet tegen het algemeen belang, binnen het watersysteem de Maas in Limburg?
In de voorspellingen van het KNMI is er een duidelijke trend te zien waarin de droge periodes langduriger aanhouden en de zogenaamde „natte‟ periodes intenser zijn met steilere piekgolven. De droge periodes worden in de toekomst een probleem, er is namelijk weinig water te verdelen en vele stakeholders rond de Maas concurreren voor het recht op waterafname. De huidige verdeling wordt nu geregeld door een regionale verdringingsreeks, waarin alle belanghebbenden rond de Maas zijn ingedeeld in categorieën. Hierbij geldt dat de hogere categorieën langer recht hebben op water. Door twee verschillende focussen op te stellen is het onderscheid in wensen tussen de binnenvaart en het algemeen belang inzichtelijk gemaakt.
De conclusie is om de regionale verdringingsreeks, voor zowel de focus op binnenvaart als voor de focus op win-win, te herzien. Aangeraden wordt om de bevindingen van dit onderzoek mee te nemen in het regioadvies om zo, goed geïnformeerd, een beslissing te maken voor de schaal van de vervangingsopgave.
De aanbeveling is om de andere functies van de Maas te onderzoeken met dezelfde focus als dit onderzoek.
Ten tweede wordt aanbevolen om een onderzoek uit te voeren naar de opties om de waterkwaliteit te behouden in langdurige droge periodes, daarbij wordt aangeraden om de landen in het stroomgebied van de Maas erbij te betrekken. Naar verwachting gaat dit een groot probleem worden in de toekomst.