Samenvatting

Bewust handelen door bewust denken, Reflectietools in het leerproces. We moeten reflecteren op ons handelen om er van te kunnen leren. We moeten weten waarom we handelen, ons bewust worden van onze vooronderstellingen, van de gebruikte methode en van de gevolgen van ons handelen. Zonder reflectie is er geen bewust handelen, geen leermoment en geen innovatie mogelijk. Reflectie is een vorm van denken: reflectie is denken over denken, het is na-denken, het is bewust denken. Reflectie is het herinterpreteren van onze ervaring en kennis. We gebruiken reflectie in vormen van ervaringsleren waar ervaringen in de praktijk gekoppeld worden aan de theorie, zoals projectwerk en stages. Het reflectieproces heeft de vorm van een cirkel: we beschrijven ons handelen, evalueren dit, bedenken alternatieven en brengen deze weer in de praktijk. In dit reflectieproces nemen we afstand van ons handelen in tijd en ruimte: we bekijken ons eigen handelen alsof het door iemand anders gedaan wordt. Zo kunnen wij objectief naar ons eigen handelen kijken. Om echte alternatieven voor ons handelen te bedenken en niet terug te vallen in wat we gewend zijn te doen, moeten we onze creativiteit de ruimte geven. Paradoxaal genoeg kan dit het beste door ons denkproces te sturen door middel van reflectieoefeningen. Puntreflectie, reflectie via brainstorm, reflectie met metaforen, lijnreflectie en niveaureflectie zijn vormen van reflectie die door de kenniskring gebruikt worden als reflectietool. De scenariomethode is ook een oefening die ons denken over de toekomst openbreekt, juist door het proces strak te sturen. In een Socratisch gesprek onderzoeken we gezamenlijk onze vooronderstellingen. We kunnen ook reflecteren tijdens ons handelen, door ons tegelijkertijd bewust te zijn van ons handelen en hierover na te denken: dit vergt wel een behoorlijke concentratie. Ook willen we graag dat onze reflectie doorlopend is, zodat de reflectiecirkel in een reflectiespiraal veranderd. Reflecteren is niet alleen een mentale bezigheid, maar is tevens een resonantie tussen het denken, de emotie en de wilskracht, tussen hoofd, hart en buik. We gebruiken reflectietools in het onderwijs om de student te leren reflecteren over zijn leerproces, de gebruikte methode en de maatschappelijke consequenties van zijn handelen. We willen het reflectieproces bij onze studenten provoceren en aanmoedigen: dit doen we door gestuurde reflectie op vragen die uit de praktijk voortvloeien. Door bewuster na te denken, leren de studenten bewuster te handelen. Onze taak is professionals op te leiden die door reflectie bewust bekwaam zijn in hun handelen.