Samenvatting

Het voorliggende document is het verantwoordingsdocument behorende bij het afstudeeronderzoek dat is uitgevoerd voor de studie Archeologie aan Saxion Hogeschool te Deventer. Dit document bevat tevens de verantwoording van de keuzes die zijn gemaakt en welke methodes zijn gebruikt voor de totstandkoming van het eindproduct.
De opdrachtgever van dit onderzoek is ADC Archeoprojecten, te Amersfoort. Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van archeologisch onderzoek naar Romeinen aan de Rijnmond. Het afstudeerproces werd begeleid door Wilko van Zijverden (Hogeschool Saxion), Bram Jansen (ADC Archeoprojecten) en Wouter Vos (VosArcheo).
Voor dit afstudeeronderzoek is een eindproduct te gemaakt, in de vorm van een kaartenset en een bijbehorende GIS-database. Het is in het belang van de opdrachtgever ADC Archeoprojecten om in het kader van archeologisch onderzoek naar Romeinen aan de Rijnmond zoveel mogelijk informatie te verzamelen voor toekomstig onderzoek. Dit betreft voornamelijk de Romeinse activiteit omtrent het legioenskamp in Valkenburg. Deze informatie is verwerkt in een set kaarten met een bijbehorende GIS-database.
Voor dit afstudeeronderzoek is gekozen voor een thema behorende bij de (Vroeg-)Romeinse Tijd. Het onderwerp van dit afstudeeronderzoek is het Kanaal van Corbulo (of het Corbulokanaal) en hoe deze mogelijk in verbinding stond met het Romeinse legioenskamp in Valkenburg (Zuid-Holland). Het Kanaal van Corbulo is een Romeins kanaal dat rond 50 na Chr. Vanuit de Oude Rijn, via Forum Hadriani in Voorburg richting de toenmalige Maasmond is gegraven. De precieze locatie van het kanaal wordt al lange tijd bediscussieerd onder archeologen en er is slechts een gedeelte van het kanaal gedocumenteerd. Ten noorden van het legioenskamp in Valkenburg is een 300 meter lange gegraven waterloop aangetroffen tijdens archeologisch onderzoek. Het legioenskamp en de noordelijke waterloop dateren uit 50-51 na Chr. Deze datering komt overeen met de datering van het Corbulokanaal, dat op basis van dendrochronologisch onderzoek dateert uit circa 50 na Chr. De hypothese van Wouter Vos is dat het Corbulokanaal in eerste instantie naar het legioenskamp in Valkenburg is gegraven waarbij gedeeltelijk gebruik is gemaakt van bestaande natuurlijke waterlopen en daar aansloot op de gegraven waterloop die daar is aangetroffen. Deze hypothese is tijdens dit afstudeeronderzoek uitgezocht. De centrale onderzoeksvraag is: “Wat is het tracé van de eerste fase van het Corbulokanaal vanuit Forum Hadriani richting Valkenburg?” Op basis van de informatie verkregen uit dit onderzoek zijn twee alternatieve tracés bepaald en vervaardigd in de vorm van een kaart. Deze alternatieve tracés liggen door verschillende waterwegen die op basis van dit onderzoek vermoedelijk tijdens de Vroeg-Romeinse tijd watervoerend waren en gekanaliseerd konden worden. Het toetsen van deze alternatieve tracés zal in de toekomst worden uitgevoerd aan de hand van een aantal boringen op vier locaties. De locaties van deze nog uit te voeren boringen staan beschreven in een Plan van Aanpak in de bijlage.
Als eerste is een literatuuronderzoek en een cartografisch onderzoek uitgevoerd, om een goede basiskennis te verkrijgen over het Corbulokanaal en de Romeinse activiteit in en rondom Valkenburg. Na het uitwerken van het literatuuronderzoek is de GIS-database opgebouwd. Een groot gedeelte van de GIS-data is afkomstig van de opdrachtgever, ADC Archeoprojecten, en van de begeleider Bram Jansen. Het is aangevuld met GIS-data uit verschillende bronnen, zoals bijdrages van Antoine Wilbers en Marieke van Dinter. De kaarten zijn vervaardigd met het programma Qgis.
Op basis van dit onderzoek zijn drie adviezen voor toekomstig onderzoek opgesteld, deze worden hieronder beschreven:
Allereerst het advies om in het achterland van Valkenburg, ten westen van de castra, een aantal proefsl