Samenvatting

In opdracht van Raphaël Panhuijsen is een vergelijking gedaan van botmateriaal uit zes grafvelden afkomstig uit twee gemeentes. Grafvelden van de Sint Servaaskerk, de Boschstraat, het Wittevrouwenklooster en het Vrijthof uit Maastricht en De Heul en De Engk uit Wijk bij Duurstede, waar in de Vroege Middeleeuwen Dorestad lag. In totaal waren er 177 individuen geschikt voor dit onderzoek. Hiervan zijn er 36 afkomstig uit de Sint Servaaskerk, 17 uit het Wittevrouwenklooster, 90 uit het Vrijthof, 12 van de Boschstraat, 14 uit De Heul en acht uit De Engk. De hoofdvraag voor dit onderzoek is als volgt: Wat kan er, door te kijken naar groeistoornissen in bot, aan informatie worden verzameld over de gezondheid en voedselkwaliteit van de bevolking in Maastricht en Dorestad in de Vroege middeleeuwen?
De groeistoornissen die zijn onderzocht zijn terug te vinden in de vorm van Harris Lines. Harris Lines, ook wel ‘Growth arrest lines’ genoemd, zijn gemineraliseerde structuren in lange botten in een skelet, deze zijn zichtbaar in de schacht van pijpbeenderen als transversale lijnen. De groei van de botten tijdens de jeugd van een individu kan door stress, ziekte of slechte voeding worden onderbroken, ofwel een groeistoornis veroorzaken. Wanneer na deze periode van onderbroken groei het lichaam weer teruggaat naar een normale groei ontstaat er een verdikte transversale lijn in het bot op de locatie waar de epifyse op dat moment is, dit wordt een Harris Line genoemd. Doordat het bot, op de locaties van Harris Lines, dikker is dan het omliggende bot zijn deze Harris Lines op röntgenfoto’s zichtbaar als witte lijnen.
Harris Lines kunnen invloed hebben op verschillende aspecten. Zo kan een individuen minder oud of minder lang worden wanneer deze veel leed aan Harris Lines. Ook kan de (sociaal-)economische status van een individu invloed hebben gehad op het aantal Harris Lines. Daarom zijn de individuen onderverdeeld in groepen van hoge, gemiddelde en lage status. Hetzelfde geldt voor leeftijdsgroepen, gemeentes en periodes binnen de geschiedenis. Niet-volwassen individuen zijn bij de analyses niet meegenomen. Deze individuen hebben nog niet 100% van hun groei bereikt en daarom dus ook niet alle Harris Lines ontwikkeld, hierdoor zouden deze individuen de statistiek en percentages te veel beïnvloeden.
Bij 94 van de volwassen individuen is minimaal één Harris Line gevonden, 58% van de totale groep. De verdeling tussen mannelijke en vrouwelijk individuen is hierbij statistisch gelijk. Gemiddeld ontstaan Harris Lines net iets meer in de latere jaren van de groei. Mannelijke individuen hebben gemiddeld iets meer Harris Lines in de latere jaren dan vrouwelijke individuen. Gemiddeld heeft een individu meer dan vier Harris Lines. Dit is voor mannen en vrouwen beide gelijk.
Tussen Dorestad en Maastricht zit in het gemiddelde aantal Harris Lines geen verschil, 4 per individu. Tussen de locaties binnen Dorestad en Maastricht zit wel verschil. Zo hebben individuen uit De Engk en het Wittevrouwenklooster gemiddeld meer dan zes Harris Lines, waar individuen uit De Heul rond de drie Harris Lines hebben.
Tussen de Laat Romeinse, Merovingische en Karolingische periodes zit weinig verschil in het aantal Harris Lines per individu. In de Laat Romeinse periode is dit gemiddelde wel erg laag, dit komt door het laag aantal individuen. Wanneer dit statistisch wordt vergeleken is er geen verschil.
De (sociaal-)economische status heeft invloed op de ontstaansleeftijd van Harris Lines. Zo ontstaan er meer Harris Lines op latere leeftijd in de groep met een gemiddelde status dan bij individuen uit een hogere status groep. Dit heeft mogelijk te maken met hogere inspanning door zwaar werk.
Over het algemeen kunnen Harris Lines weinig zeggen over de gezondheid en voedselkwaliteit, beide locaties vertonen dezelfde statistieken en ook tussen de periodes zit