Samenvatting

Het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor is een onderwerp dat steeds meer begint te spelen binnen de regio Twente. Het in 2015 vastgestelde risicoplafond wordt door verschillende oorzaken ruimschoots overschreden, waardoor de kans op een ongeval, hoewel nog steeds erg klein, toeneemt. Enerzijds probeert Veiligheidsregio Twente (VRT) de hoeveelheid gevaarlijke stoffen over het spoor terug te dringen, anderzijds probeert de VRT het risicobewustzijn en de zelfredzaamheid van de inwoners van haar regio te bevorderen. Voor deze bevordering is een campagne in ontwikkeling, waar de serious game – Ontspoord een onderdeel van is. Het doel van dit onderzoek is het effect van de serious game op beïnvloedende factoren van het risicobewustzijn en de zelfredzaamheid te meten. De probleemstelling is: In welke mate bevordert de serious game m.b.t. het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor het risicobewustzijn en de zelfredzaamheid van jongeren en volwassenen in Twente die langs het spoor schoolgaand of werkzaam zijn?
Factoren die van invloed zijn op risicobewustzijn en zelfredzaamheid zijn de perceptie van het risico, het vertrouwen in eigen handelen (self-efficacy), perceptie op de mogelijke voorbereidingsmaatregelen (response efficacy), de perceptie van de eigen verantwoordelijkheid ten opzichte van de verantwoordelijkheid van de overheid en de behoefte naar informatie omtrent het risico en de voorbereidende maatregelen. Deze factoren zijn opgedeeld in 23 stellingen en opgenomen in een enquête. Er zijn nog enkele andere factoren die van invloed zijn op het risicobewustzijn en de zelfredzaamheid, zoals omgevingsfactoren of de sociale context, echter zijn dit factoren die enkel in de praktijk (tijdens een daadwerkelijke noodsituatie) een rol spelen. Deze factoren waren niet te meten in dit onderzoek.
Het onderzoek heeft plaatsgevonden  op het ROC te Almelo, welke gelokaliseerd is naast het spoor waar ook gevaarlijke stoffen over worden vervoerd. In totaal hebben 111 mensen meegedaan aan het onderzoek, waarvan er 107 zijn meegenomen in de resultaten. De controlegroep bestaat uit 53 respondenten en heeft enkel de enquête ingevuld. De experimentele groep bestaat uit 54 respondenten en heeft de game gespeeld, waarna zij dezelfde enquête hebben ingevuld als de controle groep. Op deze manier was het effect te meten.
Uit de resultaten blijkt dat de game een significant positief effect heeft op alle factoren die risicobewustzijn en zelfredzaamheid beïnvloeden, met name op response efficacy, self-efficacy en risicoperceptie. Op de informatiebehoefte is het effect het laagst, maar ook hier zit een significant positief verschil tussen de groepen. Dat wil zeggen, de experimentele groep heeft op alle factoren hoger gescoord dan de controle groep. Er kan worden gesteld dat de serious game – Ontspoord een significant positief effect heeft op de risicobewustzijn en zelfredzaamheid.
Wil de VRT het maximale uit de game halen, dan is het belangrijk om een voorbereidende activiteit te laten plaatsvinden alvorens de game gespeeld wordt en enkele weken of maanden na het spelen van de game een evaluatie te doen. Volgens de theorie zorgt dit ervoor dat de kennis en kunde die wordt opgedaan tijdens de game beter blijft hangen en is de kans groter dat het risicobewustzijn en de zelfredzaamheid bevordert wordt.
Het is ook interessant om in de campagne verdere aandacht te besteden aan de achterblijvende informatiebehoefte, zoals het verspreiden van extra informatie via de meterkast/informatiekaarten of berichten via verschillende mediakanalen.