Samenvatting

De afgelopen jaren is de kolom Bevolkingszorg sterk geprofessionaliseerd (Van Duin & Van der Hulst, 2016). Het kennisprogramma Bevolkingszorg van het Instituut Fysieke Veiligheid is in 2016 opgezet om gemeenten en veiligheidsregio’s te ondersteunen bij hun bevolkingszorgtaken door middel van het ontwikkelen van kennis waar men in het veld behoefte aan heeft. De gemeente draagt immers de verantwoordelijkheid voor de fase na de ramp of (mini)crisis. Gemeentefunctionarissen lijken echter niet goed te weten welke behoeften betrokken burgers hebben in de nafase van een ramp of (mini)crisis.
 
Tijdens het voorbereiden van het kennisprogramma Bevolkingszorg had een vraag vanuit het Landelijk Overleg Coördinatoren Bevolkingszorg betrekking op de behoeften van betrokken burgers: ‘We doen wel van alles vanuit onze bevolkingszorgtaken, maar weten we eigenlijk wel waar de behoeften van de betrokken burgers liggen?’. Deze vraag is daarna opgenomen binnen het kennisprogramma Bevolkingszorg. Dit onderzoek richt zich specifiek op de nafase.
 
Het doel van dit afstudeeronderzoek is om gemeentefunctionarissen te ondersteunen bij de uitvoering van hun taken in de nafase. Dit is gedaan door het inventariseren van beschikbare informatie over behoeften die betrokken burgers (kunnen) hebben in de nafase van een ramp of (mini)crisis en het inzichtelijk maken hoe de gemeente kan nagaan welke behoeften dit zijn na een specifieke gebeurtenis en hoe de gemeente kan tegemoetkomen aan de behoeften van betrokken burgers.
 
Dit afstudeeronderzoek is verkennend van aard en daarom zijn alle mogelijke behoeften van betrokken burgers in de nafase, alle mogelijke wijzen waarop de gemeente kan nagaan welke behoeften betrokken hebben na een specifieke gebeurtenis en alle mogelijke wijzen waarop de gemeente kan tegemoetkomen aan deze behoeften geïdentificeerd.
 
De resultaten zijn enerzijds verkregen door middel van een literatuurstudie en interviews met experts en anderzijds door middel van casestudy. De resultaten uit de theorie en praktijk zijn vervolgens vergeleken. Er zijn twee casestudies gedaan, namelijk de kettingbotsingen in Zeeland in 2014 en de explosie in Veendam in 2017. Het bestuderen van deze twee casus is gedaan om te kijken of de resultaten uit de literatuurstudie en de interviews met experts overeenkomen met de ervaringen uit de praktijk.
 
Betrokken burgers blijken de volgende behoeften te (kunnen) hebben in de nafase van een ramp of (mini)crisis: (psychosociale) noodhulp, informatie, immateriële hulp en steun, materiële hulp en steun, rituelen, dat er geleerd wordt van fouten, juridische procedure en toekomstperspectief. Aanbevolen wordt om rekening te houden met deze behoeften in de nafase. 
 
De behoeften in de verschillende fasen van waaruit de nafase bestaat blijkt redelijk overeen te komen met de behoeftepiramide van Maslow.
 
Er blijken verschillende wijzen te zijn waarop gemeenten kunnen nagaan welke behoeften betrokken burgers hebben in de nafase. De verschillende wijzen van nagaan zijn: input krijgen vanuit de burger, input krijgen vanuit andere instanties, gebruik maken van eerdere ervaringen en zelf invulling geven. Aanbevolen wordt om een vervolgonderzoek uit te voeren naar welke wijze van nagaan het best uitvoerbaar is, het meest efficiënt is en het best overeenkomt met de behoeften van betrokken burgers.
 
Uit dit afstudeeronderzoek blijkt onvoldoende hoe gemeenten tegemoet kunnen komen aan de behoeften van betrokken burgers.  Hetgeen wat naar voren komt in dit onderzoek heeft veelal betrekking op ‘wat’ er gedaan kan worden om aan een behoefte tegemoet te komen. Het ‘hoe’ ontbreekt hierbij. Daarom wordt aanbevolen hier verder onderzoek naar te doen.