Samenvatting

De aanleiding voor dit onderzoek komt voort uit een meerjarige samenwerking tussen Saxion en BMC op het gebied van onderzoek ter verbetering van de juridische kwaliteit van gemeenten.  In 2012 heeft BMC het profiel van de ideale bezwaarschriftencommissie opgesteld. Een actueel overzicht van de kwaliteit van bezwaarschriftenbehandeling door gemeenten ontbreekt en daarmee ook inzicht in de staat waarin de rechtsbescherming van de burger op dit punt zich bevindt. In dit onderzoek is onderzocht welke vormen van bezwaarschriftenbehandeling door gemeenten gebruikt kunnen worden, welke vorm gemeenten in de praktijk gebruiken en welke beweegredenen zij hiervoor hebben.
 
De volgende probleemstelling staat in dit onderzoek centraal:
‘Op welke wijze behandelen Nederlandse gemeenten de ingediende bezwaarschriften en welke onderliggende keuzes en overwegingen spelen daarbij een rol?’
 
Om antwoord te kunnen geven op de probleemstelling zijn vier onderzoeksvragen opgesteld:

Welke wettelijke procedure heeft betrekking op de bezwaarschriftenprocedure en wat was de intentie van de wetgever bij het opstellen van deze wetgeving?
Welke vormen van bezwaarschriftenbehandeling gebruiken de Nederlandse gemeenten?
Wat zijn de overwegingen bij de behandelingswijze van bezwaarschriften en welke verbeteringsmogelijkheden zien de gemeenten voor deze behandelwijze?
In hoeverre worden de uitgangspunten van de procedurele rechtvaardigheid en het profiel van de ideale bezwaarschriftencommissie gemeenten meegenomen in de bezwaarschriftenbehandeling?

 
De deelvragen zijn beantwoord doormiddel van literatuuronderzoek en de analyse van gemeentelijke verordeningen en jaarverslagen van adviescommissies. Daarnaast zijn verschillende medewerkers geïnterviewd die deskundig zijn op het gebied van bezwaarschriftenbehandeling. Uit het literatuuronderzoek is gebleken dat de wetgever drie vormen van bezwaarschriftenbehandeling voorschrijft waarbij het specifiek gaat over de wijze waarop de bezwaarde gehoord wordt. Het horen vindt plaats door een lid van het college, ambtelijk of door een (externe) adviescommissie. Uit analyse van gemeentelijke verordeningen en jaarverslagen van verschillende adviescommissies is gebleken dat een grote meerderheid van de onderzochte gemeenten gebruik maakt van een adviescommissie, waarbij grotere gemeenten vaker een combinatie van verschillende bezwaarschriftenbehandelingen gebruiken. Uit de interviewresultaten zijn zes beweegredenen te herleiden voor de huidige bezwaarschriftenbehandeling van gemeenten:

Gewoonte
Onafhankelijkheid
Acceptatie bij bezwaarde
Tevredenheid bij bestuur
Halen termijnen.
De wet

Daarnaast bleken de uitgangspunten van de theorie over de procedurele rechtvaardigheid niet bij alle respondenten bekend te zijn en eveneens niet gebruikt te zijn bij het opstellen van alle bezwaarschriftenprocedures. Deze zijn echter wel te herleiden uit de toelichting die de respondenten hebben gegeven op de bezwaarschriftenprocedure van hun gemeente. Daarnaast is uit de interviewresultaten te herleiden dat een meerderheid van de respondenten heeft aangegeven dat de uitgangspunten van het profiel van de ideale bezwaarschriftencommissie gemeenten in de bezwaarschriftenbehandeling verwerkt zijn. Dit betreft de volgende vier uitgangspunten:
De ideale bezwaarschriftencommissie:

Is gericht op het beschermen van de rechten van de burger;
Kijkt daarbij vooral naar de zorgvuldigheid/behoorlijkheid waarmee het bestreden besluit tot stand is gekomen;
Toetst aan zorgvuldigheids- en behoorlijkheidseisen en aan wet- en regelgeving;
Geeft adviezen voor besluiten die in hoger beroep in stand blijven

 
Op basis van de onderzoeksre