Samenvatting

Presence, een psychologische staat van 'er zijn ' (i.e. aanwezig voelen), wordt binnen de literatuur beschouwd als een belangrijke maat voor de ontwikkeling en evaluatie van virtuele omgevingen, waaronder Virtual Reality (VR). Hoewel VR in combinatie met 360°video steeds meer wordt ingezet binnen de Nederlandse Geestelijke Gezondheidszorg, is er weinig bekend over wat een virtuele omgeving effectief maakt in algemene zin.
 
In opdracht van het lectoraat Brain & Technology is er gekeken naar een meetinstrument voor het Presence-concept. Hierbij is de betrouwbaarheid en validiteit van een Nederlands vertaald Presence-vragenlijst onderzocht; de Single-Item Measure of Presence (SIMP; Bouchard, Robillard, St-Jacques, Dumoulin, Patry & Renaud, 2004).
 
De vragenlijst is vergeleken met twee Nederlands vertaalde soortgenoten: de Presence Questionnaire (PQ; Witmer, Jerome & Singer, 2005) en de Igroup Presence Questionnaire (IPQ; Schubert, Friedmann & Regenbrecht, 2001). Alle drie Presence-vragenlijsten zijn afgenomen in twee experimentele condities (i.e. mediums): een VR-conditie (HMD in combinatie met 360°video) en een desktopconditie (plat filmfragment middels een laptop). 
 
Uit de resultaten van het pilot-onderzoek is naar voren gekomen dat de Nederlands vertaalde Presence-vragenlijsten een significant positieve samenhang vertonen. Tevens is er een significant verschil tussen de desktopconditie en de VR-conditie in gerapporteerde ervaren Presence. Hierbij is het effect van het medium op ervaren Presence groot.
 
Op basis van de resultaten kan geconcludeerd worden dat de Nederlandse vertaling van de SIMP een sensitief, betrouwbaar en valide meetinstrument is. De SIMP meet hetzelfde Presence-construct als soortgenoten en is gevoelig voor het type medium. De Presence-vragenlijst kan door Toegepaste Psychologen ingezet worden om de effectiviteit te toetsen van virtuele omgevingen. Hierbij kan op basis van psychologische- en technologische kennis een bijdrage geleverd worden aan de ontwikkeling en evaluatie van VR-applicaties en interventies.
 
Zie bijlage voor een kopie van de Nederlands vertaald samengestelde Presence-vragenlijst zoals deze is afgenomen in het afstudeeronderzoek. De auteursrechten liggen bij de auteurs van de oorspronkelijke Presence-vragenlijsten welke vermeld staan in het document Copyright, alsmede in de Copyright sectie van de Aanwezigheidsvragenlijst (Versie 1 en Versie 2) en de Onderdompelingsvragenlijst.