Samenvatting

Dit rapport is geschreven als afstudeerscriptie voor de opleiding HBO Rechten aan de Saxion Hogeschool in Enschede. De onderzoeksopdracht is tot stand gekomen in opdracht van en in samenwerking met het Lectoraat Gebiedsontwikkeling en Recht (hierna; het lectoraat). Het lectoraat heeft onder andere tot doel om bij te dragen aan een toekomstbestendige gebiedsontwikkeling middels praktijkgericht juridisch en financieel onderzoek. Hierbij staan twee onderzoekslijnen centraal, te weten ‘Grensoverschrijdende samenwerking’ en ‘Gebiedsontwikkeling: legal & finance’.
Het doel van dit onderzoek is om het lectoraat te ondersteunen in haar doelstellingen door te voorzien in een bij haar bestaande kennisbehoefte. Deze kennisbehoefte bestaat uit een onderzoek naar de effectiviteit van de Subsidieregeling verwijderen asbestdaken (hierna; de subsidieregeling) in het Nederlands-Duitse grensgebied. De centrale onderzoeksvraag voor dit onderzoek luidt daarom als volgt:
Hoe effectief is de subsidieregeling in het Nederlands-Duitse grensgebied?
Asbest is op dit moment een actueel onderwerp. Niet alleen is het een gevaarlijke stof waarvan het gebruik al geruime tijd verboden is in de Europese Unie, maar de staatssecretaris van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (hierna; de staatssecretaris) heeft in 2015 besloten om asbestdaken vanaf 2024 in Nederland te verbieden. Deze daken zijn inmiddels bijna allemaal matig tot ernstig verweerd waardoor er vezels vrijkomen die een gevaar vormen voor mens en milieu. Ter ondersteuning heeft de staatssecretaris de subsidieregeling in het geroepen om de verwijdering van asbestdaken te stimuleren.
Vanwege de fysieke aard van asbest bestaat de mogelijkheid dat losgekomen vezels worden meegevoerd met luchtstromen. Het gevolg hiervan is dat een asbestbrand ervoor kan zorgen dat het vrijgekomen asbest zich in de omgeving van de brand kan verspreiden. Dit houdt in dat een asbestdakenbrand in het Nederlands-Duitse grensgebied tot gevolg kan hebben dat het verspreidingsgebied zich niet beperkt tot de eigen landsgrenzen. Dit zou van invloed kunnen zijn op de effectiviteit van het Nederlandse asbestbeleid dat er op is gericht om de blootstelling van asbestvezels aan de leefomgeving zo veel mogelijk te beperken.
5
Gezien de centrale onderzoeksvraag en de bovenstaande context is onderzoek gedaan naar de algemene effectiviteit van de subsidieregeling in Nederland en de invloed van het Duitse asbestdakenbeleid op de effectiviteit van het Nederlandse asbestbeleid.
De effectiviteit van de subsidieregeling in Nederland is beoordeeld door onderzoek te verrichten naar de bijbehorende communicatiestrategie, financiële prikkel en het gebruiksgemak van de aanvraagprocedure.
De communicatiestrategie, zoals deze is uitgezet door het ministerie, blijkt slechts in beperkte mate te hebben bijgedragen aan de bekendheid van de doelgroep met het nieuwe beleid en de subsidieregeling. Als gevolg hiervan ligt het urgentiegevoel binnen de doelgroep, om op korte termijn het eigen asbestdak te verwijderen, nog laag.
De financiële prikkel lijkt in de praktijk in plaats van een versnellend effect vooral een cadeau-effect te bewerkstelligen. Diegenen die de subsidie in 2016 hebben aangevraagd lijken dit vooral te hebben gedaan omdat men het subsidiegeld niet heeft willen laten liggen. De subsidie lijkt echter slechts in zeer beperkte mate een daadwerkelijke factor te zijn geweest in de keuze van de doelgroep om in 2016 het eigen asbestdak te verwijderen.
De aanvraagprocedure behorende bij de subsidieregeling blijkt in de praktijk voor de aanvrager als eenvoudig en gebruiksvriendelijk te worden gezien. De problemen met de aanvraagprocedure lijken vooral te liggen bij de saneerders die gebruik moeten maken van het Landelijk Asbestvolgsysteem. Systeemproblemen zorgen voor extra administratieve lasten onder saneerders die deze la