Samenvatting

Dit onderzoek is uitgevoerd als afstudeerproject voor de Bachelor archeologie aan de Hogeschool Saxion in Deventer. Het eindproduct van het onderzoek is een advies voor een museumreconstructie van een laat-Romeinse waterput, spoor 57. De waterput is opgegraven in Voorthuizen door Econsultancy in 2019 en trok tijdens de opgraving al veel aandacht van de veldarcheologen. De toenmalige projectleider van de opgraving K.J. van den Berghe besloot dat de waterput gereconstrueerd moest worden. Eén hoofdvraag en zeven onderzoeksvragen werden geformuleerd om de waterput inzichtelijk te maken. Drie onderzoeksvragen hebben betrekking op de opgraving, uitwerking en de opgegraven constructie van spoor 57, één onderzoeksvraag op de vergelijkbaarheid van waterputten met een houten bekisting en drie  onderzoeksvragen hebben betrekking op reconstructies. Uiteindelijk gaat de beantwoording van de onderzoeksvragen een reconstructie van spoor 57 en een advies opleveren hoe een waterput het best tentoongesteld kan worden in een museum.
 
Eerst is een typologie opgezocht om vast te kunnen stellen om welke type waterput dit onderzoek gaat. Tijdens het onderzoek naar de constructie is vastgesteld dat spoor 57 een waterput is met palen en plankenbeschoeiing. Daarnaast wordt de bouw en het dichtgaan van waterputten inzichtelijk gemaakt. Waterputten met een planken en palenbeschoeiing bestaan uit verschillende onderdelen. Zo is voor elke waterput een aanlegkuil gegraven, heeft elke waterput een schacht en elke waterput een beschoeiing bestaande uit palen en planken.
 
Gedurende de opgraving en tijdens de uitwerking werden gegevens verzameld die gebruikt kunnen worden voor de reconstructie. Zo is tijdens het veldwerk de waterput meerdere keren rondom gefotografeerd en zijn alle planken systematisch van boven naar beneden genummerd met vondstkaartjes. Dit vormt de basis om uiteindelijk een reconstructie van de waterput te kunnen maken. Aan de hand van vondstmateriaal uit de waterput werd door de archeologen gesteld dat het een laat-Romeinse waterput betrof. Tijdens de opgraving werd het hout plank voor plank uit de put gelicht en verpakt in plastic folie. Zo werd voorkomen dat het hout uitdroogt en zuurstof bij de planken komt. Deze planken werden vervolgens in een koelcel gelegd. Na de opgraving werd vervolgonderzoek op de waterput uitgevoerd.
 
Als eerste stap in de uitwerking zijn alle palen en planken gewassen en gefotografeerd. De foto’s van deze planken zijn per vondstnummer gesorteerd. Hierna onderzochten houtspecialist Caroline Vermeeren van BIAX Consult en Femke Heijting van Econsultancy alle objecten van spoor 57. Het aantal objecten werd geteld, het hout opgemeten, de jaarringen geteld en de stamcode bepaald. Het resultaat was een houtlijst en een selectierapport waarin elk houten object uit de waterput individueel werd beschreven. In totaal zijn 108 houten objecten aan spoor 57 toe te kennen, waarvan 106 onderdeel van de waterput zijn geweest. In dit selectierapport is opgenomen welke objecten zijn bemonsterd voor dendrochronologisch onderzoek. Door Sjoerd van Daalen van ‘Van Daalen Dendrochronologie’ in Deventer zijn tien planken onderzocht waarvan acht een daadwerkelijke datering hebben gekregen. Deze dateringen, de resultaten van de opgraving en de houtlijst van BIAX Consult zijn gebruikt om de fasering te maken en de houtconstructie inzichtelijk te krijgen. Hieruit bleek dat de waterput uit een oudere buitenste (fase 1) en jongere binnenput (fase 2) bestaat. De planken van fase 1 hebben allemaal afmetingen die in de lengte niet veel van elkaar verschillen. Voor de constructie zijn jukvormige planken en palen gebruikt waardoor de ondergrondse constructie met zijdelingse gronddruk bij elkaar werd gehouden. In de uitwerking werd duidelijk dat de laat-Romeinse waterput in gebruik is geweest tussen ongeveer 268 na Christus en 400 na Chri