Samenvatting

Sinds de transitie naar de nieuwe Wmo in 2015 is ondernemen in de zorg een grotere rol gaan spelen voor zorgaanbieders. Zorgaanbieders proberen op creatieve wijze te zorgen voor meer financiële middelen om zo hun continuïteit te kunnen waarborgen. Ondernemen kan gaan over het starten van een nieuwe zorgorganisatie, kostenbesparing, het aanbieden van nieuwe producten (diensten) of bijvoorbeeld het innoveren van een bestaand product. Vanuit The European Happy Research Exchange Program (TEHREP) met als contactpersoon Sanne van den Heuvel is de onderzoekers gevraagd een onderzoek uit te voeren naar wat zorgaanbieders in de gemeente Enschede nodig hebben om een omslag te maken naar ondernemend werken en wat de gevolgen hiervan zijn. Op deze vraag hebben de onderzoekers een kwalitatief inventariserend onderzoek uitgevoerd, waarbij zij elf zorgaanbieders in de gemeente Enschede die ondernemend werken hebben geïnterviewd.
 
De resultaten laten zien dat kennis, attitude en middelen de sleutelwoorden zijn als het gaat om het implementeren van ondernemerschap bij zorgaanbieders. Zo heeft een zorgaanbieder die ondernemend wil gaan werken kennis nodig van de doelgroep. Ook blijkt het nodig om een opleiding in de zorg te hebben gevolgd en is een opleiding of cursus op het gebied van management geen overbodige luxe. Zorgaanbieders die ondernemend willen gaan werken hebben het nodig om (externe) personen om specialistische kennis te vragen, wanneer hun eigen kennis op een bepaald gebied tekortschiet. Voorbeeldgebieden hiervan zijn administratie, financiën en nieuwe werkwijzen. Uit het onderzoek blijkt dat vooral de kennis over financiën vaak mist bij zorgaanbieders.
 
Ook blijkt uit de resultaten dat het voor zorgaanbieders nodig is om een attitude te hebben waarin innovativiteit, ondernemendheid en proactiviteit de bovenhand hebben. Innovativiteit betekent dat een zorgaanbieder nieuwe ideeën bedenkt en deze in de praktijk brengt. Ondernemendheid gaat over het nemen van initiatief, zaken voor elkaar weten te krijgen, risico’s nemen en creatief werken. Een houding van proactiviteit is een houding waarin een zorgaanbieder initiatief neemt, doelgericht is, vooruitkijkt, problemen voorziet en hierop anticipeert. Geld en ICT-middelen zijn de middelen die in elk geval onmisbaar zijn voor een zorgaanbieder die ondernemend wil gaan werken. Verdere middelen worden bepaald door de manier waarop een zorgaanbieder ondernemend werkt.
 
De gevolgen van het implementeren van ondernemerschap kunnen zowel positief als negatief zijn. De gevolgen staan in geen geval vast, de resultaten wijzen uit dat de gevolgen bepaald worden door de manier van ondernemen. Er worden meer positieve dan negatieve gevolgen van het implementeren van ondernemerschap ondervonden door de zorgaanbieders, zoals het aanwakkeren van vriendelijkheid en het doen toenemen van klantvriendelijkheid en respect van cliënten.
 
Eén van de aanbevelingen naar aanleiding van dit onderzoek is het organiseren van vervolgonderzoeken waarbij het onderwerp ‘ondernemen’ meer is afgebakend. Voorbeelden hiervan zouden kunnen zijn: intern ondernemen, zelfstandige zorgaanbieders of ondernemen in de extramurale zorg of thuiszorgorganisaties. Bij het doen van vervolgonderzoeken bevelen de onderzoekers aan om het boek van Overvoorde & Biemans (2013) van het begin af aan te gebruiken.
 
Naar aanleiding van dit onderzoek kan er een discussie op gang worden gebracht over de stelling: het is ethisch verantwoord om in de zorg winst te maken in eigen belang. De stelling kan vanuit meerdere perspectieven worden belicht, waarbij elk perspectief zorgt voor een andere ingang en een andere uitkomst.