Samenvatting

In de 17e eeuw beleefde Nederland de Gouden Eeuw. De welvaart, economie en scheepvaart waren groot. Honderden schepen voeren ieder jaar uit. Er is onderzoek gedaan naar de specifieke bouwstijl van schepen. Nederlandse schepen waren sterk en snel. In de 17e eeuw had de Nederlandse Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) het monopolie op de handel in Nederlands-Indië. Schrijvers in dienst van de VOC leggen in diverse boeken stap voor stap de bouw van een schip uit. Over de inventaris van een schip is minder bekend. Ieder schip kreeg van de VOC een standaard inventaris mee op elke reis. Ieder dek had bijvoorbeeld zijn eigen bestek. Dit onderzoek richt zich op de materialen die tijdens een maaltijd op de gedekte tafel stond. Het doel van het onderzoek is om de tafel in de kajuit van de nagebouwde Batavia te kunnen dekken. Deze gedekte tafel moet historisch verantwoord zijn en representatief voor de 17e-eeuwse scheepsvaart. De hoofdvraag van het onderzoek is: hoe zag een gedekte eettafel eruit in de kajuit van de Batavia, het spiegelretourschip van de VOC uit 1628 dat naar Batavia voer? Er is onderzoek gedaan naar het soort mensen dat in de kajuit mocht eten, hun functie en het aantal. Op basis van een literatuuronderzoek is deze vraag beantwoord. Aan tafel zaten de opperkoopman en de kapitein en andere belangrijke mensen aan boord van deze reis, namelijk de onderkoopman, de dominee, de chirurgijn en de belangrijkste passagiers aan boord van het schip. Er is ook onderzocht om wat voor type schip het ging, met archivalisch onderzoek. Veel archieven van de VOC zijn bewaard gebleven en online te raadplegen. Via historisch en literatuuronderzoek zijn de microdeelvragen beantwoord:
-          Welke voorwerpen stonden in Nederland gedurende etenstijd op de tafel in de 17e eeuw en wat was hun functie?
-          Welke 17e-eeuwse voorwerpen die mogelijk op een gedekte tafel stonden zijn bekend uit bestaande scheepsvaartcollecties?
-          Welke historische en archivalische onderzoeken zijn bekend over dit onderwerp en kunnen die gebruikt worden in dit onderzoek?
In de kajuit was vooral tinwerk aanwezig. Tin was het materiaal voor de elite in de samenleving. De mensen die in de kajuit mochten verblijven behoorden tot deze elite en waren rijk of hadden een opleiding gedaan. Op de tafel lagen bestek, borden, schaaltjes, kommen en vaatjes voor specerijen. Daarnaast stond er verlichting op de tafel en lagen er rookwaren. Iedereen nam zijn eigen mes mee, aangezien messen niet tot de standaarduitrusting van de VOC behoorden. De boeken van Nicolaes Witsen en Cornelis van Yk zijn leidinggevende bronnen voor dit onderzoek geweest. Witsen en Yk leefden in de tijd van de VOC en waren beiden in dienst bij de VOC. Zij geven een compleet en helder beeld van de scheepsbouw. Historische schilderijen lieten de tafel leven en bleken een bron van informatie. Beerputonderzoeken rondom de scheepswerf in Amsterdam hebben het contrast laten zien tussen de inventaris aan boord en dat van een normaal huishouden. De grootste overeenkomst tussen gedekte tafels aan boord en gedekte tafels aan de wal is dat hetzelfde tafelwaar werd gebruikt. De typen en vormen van bepaalde objecten komen overeen. Het grootste verschil was het materiaal. Aan boord waren meerdere voorwerpen gemaakt van tin. Aan de wal zie je meer aardewerk, glas en steengoed. Dit materiaal is breekbaar en werd daarom minder vaak gebruikt aan boord. Daarnaast is onderzocht hoe betrouwbaar de bronnen zijn die voor dit onderzoek zijn gebruikt. Tevens is er een film gemaakt van een maaltijd aan boord van de Batavia in Lelystad. Deze maaltijd is een resultaat van de beantwoording van de onderzoeksvragen.