Samenvatting

Dit onderzoek is tot stand gekomen in het kader van een afstudeerscriptie voor deopleiding archeologie aan de Hogeschool Saxion. De opdracht is uitgevoerd in opdrachtvan Archeologie Rotterdam (BOOR). In Rotterdam zijn in de afgelopen 30 jaar meer dan200 huisplattegronden aangetroffen bij verschillende opgravingen, maar deze zijn nooitgezamenlijk uitgewerkt. In 2017 is vanuit de RCE (Rijksdienst Cultureel Erfgoed) onderzoekgedaan naar huizen in tien steden in Nederland, Rotterdam was daar geen onderdeelvan. Het doel van dit onderzoek is dan ook het analyseren van de reeds aangetroffenhuisplattegronden op een gelijksoortige manier als dat door de RCE is gedaan. In ditonderzoek zal worden gekeken naar de ontwikkeling van de huizenbouw en dit zalbetrokken worden op de ontwikkeling van de stad. In de inhoudelijke hoofdstukken zalvaak worden gesproken over ‘verstening’. Hiermee word de overgang van grotendeelshouten- naar stenen huizen bedoeld. De vraagstelling die is opgesteld voor de aanvangvan het onderzoek is als volgt:HoofdvraagHoe heeft de huizenbouw in Rotterdam zich ontwikkeld vanaf de late 13e eeuw tot de 17eeeuw op basis van huisplattegronden die gevonden zijn bij archeologische opgravingenbinnen de gemeente Rotterdam?Deelvragen1. Welke ruimtelijke verschillen zijn waarneembaar in Rotterdam wat betreft de versteningvan gebouwen (binnenstedelijke zonering)?2. In welke periode vindt de overgang plaats van vrijstaande huizen naar huizen metgemene muren en een gesloten gevelwand?3. Hoe en wanneer vond de overgang plaats naar stenen funderingen en vervolgens naarstenen gebouwen?4. Hoe ontwikkelt zich het materiaalgebruik (vlechtwerk, hout, baksteen) van hetopgaande muurwerk en funderingen?5. Welke typen gebouwen versteenden het eerst aan de hand van reeds uitgevoerdeanalyse van de opgravingsgegevens?6. In welke periode zien we de overgang van vrij liggende haarden binnen huizen naarhaarden tegen wanden en brandmuren?7. Welke typologische ontwikkelingen kunnen worden onderscheiden voor Rotterdamsehuisplattegronden?Deze vragen zullen gebruikt worden om duidelijkheid te scheppen in de situatierondom Rotterdamse huisplattegronden en een opstap te bieden voor vervolgonderzoek. De methoden die gebruikt zijn om dit onderzoek te doen zijn digitaleanalyse en literatuuronderzoek. De digitale analyse heeft bestaan uit het isoleren vanhuisplattegronden uit bestaande GIS- en AutoCAD omgevingen. Met de daarbij verkregendata zijn daarna schema’s, tabellen en kaarten opgemaakt die de data inzichtelijk maken.Het literatuuronderzoek heeft bestaan uit bestudering van de opgravingsrapporten waarmeer informatie stond over de aangetroffen huisplattegronden. Overige literatuur heeftbestaan uit bouwhistorische en historische analyses met betrekking op Rotterdam. Hetonderzoek is uitgevoerd tussen februari 2022 en juli 2022 (zes maanden). De digitaleanalyse heeft ongeveer vier maanden geduurd, het literatuur onderzoek is gelijktijdiguitgevoerd maar heeft tot aan juli 2022 geduurd.4Dit onderzoek heeft enkele opmerkelijke resultaten opgeleverd. Zo zijn stadsbrandeneen belangrijke drijfveer in het proces van verstening van huizen in Rotterdam. Doorhet brandgevaar dat houten huizen opleverde werd het vanaf de 15e eeuw steedsgebruikelijker om huizen op te trekken in steen. Vooral de stadsbrand van 1402 heeftbijgedragen aan de verstening van huizen vanaf die periode. Naast de verstening vanhuizen vanaf de 15e eeuw hebben de stadsbranden ook invloed gehad op de activiteitendie in de stad plaatsvonden. Zo zijn aan de Oppert tot aan de stadsbrand van 1402stadboerderijen bekend, die na de brand verdwijnen. Tijdens het versteningsproces