Samenvatting

De casus 'Nederland-Duitsland sinds 1945' maakt duidelijk dat één onderwerp vanuit zeer uiteenlopende invalshoeken kan worden benaderd. Samengevat kunnen de ingenomen standpunten historisch, politiek, ruimtelijk/geografisch dan wel technisch zijn bepaald of een combinatie daarvan. In de eerste na-oorlogse jaren zagen we vooral beelden die betrekking hadden op de zichtbare gevolgen van de Tweede Wereldoorlog. Hoewel Bonn in 1949 tot hoofdstad van West-Duitsland was uitgeroepen, richtten fotografen hun camera's vooral op Berlijn en
de Muur. In de jaren dat de geïllustreerde pers in Nederland fotografisch hoogtijdagen beleefde, rezen er met name bij Oscar van Alphen twijfels of de documentaire fotografie wel in staat is onzichtbare machtsverhoudingen in beeld te brengen. Na de val van de Muur in 1989 leek de documentaire traditie aanvankelijk nog niets aan kracht te hebben ingeboet. Maar gaandeweg nam de documentaire fotografie nieuwe gedaanten aan en veroverde zich hierdoor een
niet weg te denken plaats binnen het beeldende kunstcircuit. De dienende rol van het medium begon zo steeds meer plaats te maken voor projecten die het recentere Duitse verleden koppelen met onderzoek naar de mogelijkheden van het medium zelf.
De verschillende standpunten die Nederlandse fotografen sinds 1945 kozen om aspecten van ons grootste buurland te visualiseren, geven zeker geen compleet beeld van de complexe verhoudingen tussen twee buurlanden met zo'n 'belast' verleden. Maar de fotografie blijft naast andere artistieke disciplines een belangrijk medium in de beeldvorming over zoiets ongrijpbaars als de relatie tussen naburige natiestaten. Hopelijk draagt mijn lectorale rede er toe bij dat de
fotografie meer dan een illustratieve rol gaat spelen in toekomstige studies over de Duits-Nederlandse verhoudingen.