Samenvatting

Vrouwelijke statushouders hebben een ongunstige positie op de arbeidsmarkt, met name wanneer zij een laag opleidingsniveau hebben. Gemeenten begeleiden deze vrouwen vanuit het Participatiewet om tot meer (arbeids-)participatie te komen. In de begeleiding door werkconsulenten gaat om verschillende redenen vaak meer aandacht uit naar mannelijke statushouders.

Het project Zelfie van Weener XL en Avans Hogeschool richtte zich juist op laagopgeleide vrouwelijke statushouders (28-55 jaar) met een bijstandsuitkering in het kader van de Participatiewet, die drie jaar of langer in Nederland verbleven. Doel was om hun arbeids- en maatschappelijke participatie te verhogen. Pijlers van de werkwijze van Zelfie waren gedeelde regie en gender- en cultuursensitieve begeleiding en samenwerking tussen ketenpartners. Daarbij werd de regie niet alleen gedeeld tussen professionals en de vrouwen, maar ook tussen verschillende betrokken professionals onderling.

Vrouwen konden door hun werkconsulent van Weener XL worden aangemeld voor Zelfie. Vervolgens konden zij na een intake met de trajectbegeleider een traject van een jaar volgen bij Zelfie. Een traject bestond om te beginnen uit een groepsfase van een half jaar, ook wel de empowermentfase en de ontdekkingslijn genoemd. Gedurende deze fase werd onder begeleiding van de trajectbegeleider en de co-facilitator gewerkt aan zelfvertrouwen, zelfstandigheid, het ontdekken van mogelijkheden tot arbeidsparticipatie en de motivatie om te werken. De groepsfase werd gevolgd door een maatwerkfase, waarin de deelneemsters individuele begeleiding kregen van een maatwerkcoach met als doel om stappen te gaan zetten richting meer (arbeids-)participatie. In totaal hebben vier groepen vrouwelijke statushouders deelgenomen aan Zelfie (56 vrouwen, waarvan 41 het traject hebben afgerond).

In de periode vanaf mei 2022 tot en met september 2024 is de werkwijze van Zelfie door middel van participatief actieonderzoek ontwikkeld en doorontwikkeld. Door co-creatie en reflectie werden nieuwe werkwijzen ontwikkeld en getest, met een focus op gedeelde regie en gender- en cultuursensitieve begeleiding.

Het Zelfie-project resulteerde in een gemiddelde stijging van 1,5 stap op de participatieladder. Acht vrouwen maakten aanzienlijke vooruitgang door 3 tot 5 stappen te zetten, vaak via vrijwilligerswerk. Het aantal deelneemsters dat uit de bijstand ging is vier. Naast arbeidsparticipatie werden ook andere waarden gerealiseerd zoals bredere maatschappelijke participatie, kansengelijkheid, positieve gezondheid en het tegengaan van eenzaamheid.

Gedeelde regie omvatte het aansluiten bij de mogelijkheden en kwetsbaarheden van de deelneemsters en hen uitdagen om nieuwe stappen te zetten. Dit proces vereist tijd en gender- en cultuursensitieve begeleiding van deelneemsters. Ook de betrokken professionals deelden regie. Ketenintervisie bleek daarbij cruciaal. Commitment en structurele deelname van alle betrokken professionals was daarbij wel een belangrijke voorwaarde.

Maatwerk bleek essentieel vanwege de diverse samenstelling van de doelgroep. Gemeenten kunnen effectief maatwerk organiseren door gedeelde regie, een brede kijk op participatie en een persoonlijk werkprofiel te hanteren. Nazorg is nodig gebleken met het oog op duurzame resultaten.

De informatie die het onderzoek heeft opgeleverd is deels context-specifiek, maar levert bruikbare handvaten op voor soortgelijke projecten elders. Op basis van het actieonderzoek is een handreiking geschreven voor professionals die in andere gemeenten werken aan (arbeids-) participatie van vrouwelijke statushouders.