Samenvatting

In Nederland worden er jaarlijks tussen de 800 en 1.700 kinderen geboren in (zeer) kwetsbare gezinnen (Rijksoverheid, 2018). Om deze reden heeft minister Blokhuis (2018) aangegeven dat er binnen het sociale domein meer aandacht moet komen voor seksualiteit, kinderwens en anticonceptie, zodat een ongewenste zwangerschap voorkomen kan worden. Verpleegkundige specialist Connie Rijlaarsdam heeft daarom het programma Nu Niet Zwanger opgericht, waarin van hulpverleners wordt verwacht dat zij met kwetsbare (potentiële) ouders in gesprek gaan over seksualiteit, kinderwens en anticonceptie ter bewustwording van een eventuele kinderwens. Het doel is het voorkomen van ongeplande en ongewenste zwangerschappen.
Echter blijkt in de praktijk dat het bespreken van deze onderwerpen niet voor iedere hulpverlener vanzelfsprekend is. Hulpverleners hebben het gevoel te weinig kennis te hebben over het onderwerp, ervaren dit als emotioneel beladen of zien het niet als hun verantwoordelijkheid om hierover te beginnen. Anderzijds wordt gezien dat cliënten ook drempels ervaren om hier zelf over te beginnen. Doordat het bespreken van seksualiteit, kinderwens en anticonceptie in de praktijk vaak uitblijft, kan niet preventief ingezet worden op het voorkomen van ongeplande en ongewenste zwangerschappen.

Het onderzoek heeft plaatsgevonden binnen een welzijnsorganisatie die het convenant Nu Niet Zwanger heeft getekend. De volgende hoofdvraag is voor dit onderzoek opgesteld: Wat hebben cliëntondersteuners van organisatie X nodig om seksualiteit, kinderwens en anticonceptie te bespreken met cliënten, met als doel het creëren van bewustwording omtrent het voorkomen van een ongeplande en ongewenste zwangerschap?

Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van de kwalitatieve onderzoeksmethode. De data is verzameld aan de hand van semigestructureerde interviews, waarbij gebruik is gemaakt van een topiclijst. Om de anonimiteit van de organisatie en de respondenten te waarborgen is er in het gehele onderzoek verwezen naar ‘organisatie X’. De verkregen data uit de interviews zijn gecodeerd, geanalyseerd en gekoppeld aan literatuuronderzoek.
Uit de resultaten van het onderzoek zijn de volgende conclusies getrokken die leiden tot het beantwoorden van de hoofdvraag:
 Om de bespreekbaarheid van seksualiteit, kinderwens en anticonceptie te bevorderen, moet er eerst bewustwording gecreëerd worden onder de cliëntondersteuners over hoe zij uitvoering kunnen geven aan het programma Nu Niet Zwanger.
 Merendeel van de cliëntondersteuners zijn niet op de hoogte van de visie, taak en werkwijze gericht op Nu Niet Zwanger waardoor er veel onduidelijkheid heerst over de exacte rol van de cliëntondersteuner en hoe zij uitvoering moeten geven aan eventuele acties die uitgezet dienen te worden.
 Cliëntondersteuners hebben een grote behoefte aan een training waarbij de deskundigheid specifiek gericht op seksualiteit, kinderwens en anticonceptie bevorderd kan worden en waar geoefend kan worden met tools die in de praktijk ingezet kunnen worden.
 De aandachtsfunctionarissen kunnen een grote rol spelen in het creëren van bewustwording onder cliëntondersteuners, waardoor de bespreekbaarheid verhoogd wordt. Echter voelen zij daar op dit moment niet de ruimte voor vanwege de reguliere werkzaamheden die een cliëntondersteuner uitvoert en de druk van de wachtlijst.

Naar aanleiding van bovenstaande bevindingen zijn aanbevelingen opgesteld. Deze zijn gericht op:
 Het creëren van bewustwording van de rol die cliëntondersteuners aan dienen te nemen volgens het programma Nu Niet Zwanger.
 Deskundigheidsbevordering door middel van een training en het aanreiken van tips en tools.
 Aanpassing in het format plan van aanpak zodat seksualiteit ook een onderdeel wordt van de reguliere uitvraag.
 Een vervolgonderzoek gericht op de ervaringen van cliënten bij het bespreken van seksualiteit, kinderwens en anticonceptie.