Samenvatting

Overgewicht, roken en alcohol zorgen voor extreem hoge zorgkosten in Nederland. De overheid wil door middel van het Nationaal Preventieakkoord (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport [VWS], 2018) deze aspecten aanpakken, met als doel een gezonder Nederland en insteken op preventie om een stijging van de zorgkosten tegen te gaan. Al jaren uiten onderzoekers en beleidsmakers hun zorgen over de ongezonde leefstijl van jongeren (Hamberg-Van Reenen, Meijer, Van Gils & Savelkoul, 2014; Keyes, Maslowsky, Hamilton & Schulenberg, 2015; Ministerie van VWS, 2011). Een groot deel van de jeugd in Nederland neemt teveel voeding tot zich in combinatie met te weinig lichamelijke beweging (De Looze et al., 2014). Hierdoor kampt een problematisch aantal jongeren met overgewicht (Hamberg-Van Reenen et al., 2014). De ongezonde leefstijl van jongeren heeft nadelige effecten op hun gezondheid, maar ook op hun algehele welzijn (Iannotti et al., 2009).

In het Nationaal Preventieakkoord is er afgesproken dat in 2025 alle instellingen binnen de geestelijke gezondheidszorg (ggz) rookvrij zijn (Ministerie van VWS, 2018). Wat betreft overgewicht is de ggz niet meegenomen in de maatregelen. Dit terwijl uit onderzoek blijkt dat in de ggz de leefstijl van de cliënten te weinig aandacht krijgt (Landelijk Platform GGz [LPGGz], 2015). Van Hamersveld en Van Meijel (2015) geven aan dat hulpverleners het onderwerp uit de weg gaan, wellicht doordat hulpverleners geen handvatten hebben om een gezonde leefstijl te bevorderen. Binnen de klinische setting van instelling X wordt er door de sociotherapeuten gebruik gemaakt van een richtlijn, wat handvatten biedt voor vormgeven van het pedagogisch klimaat (Mutsaersstichting, persoonlijke communicatie, 2 maart 2020). Toch wordt er veel overgewicht, ongezonde voeding en weinig beweging waargenomen bij de jongeren die verblijven binnen de klinische open 12 plus leefgroepen van instelling X. Deze ongezonde leefstijl heeft een negatief effect op het welzijn van de jongeren (Proper & Bemelmans, 2011; Iannotti et al., 2009). Brug, Van Assema en Lechner (2017) geven aan dat de thuisomgeving van jongeren van groot belang is bij het vormen van eet- en beweegpatronen. Opvoeders/ouders vervullen met betrekking tot leefstijl een voorbeeldfunctie. Doordat de jongeren een groot gedeelte van de week verblijven op de leefgroep, hebben de sociotherapeuten een cruciaal aandeel in de opvoeding van deze jongeren. (De Lange, Addink, Haspels & Geurts, 2017). Daarom is het van belang om kennis en inzichten te verwerven over hoe de sociotherapeuten de ontwikkeling van een gezonde(re) leefstijl bij de jongeren die verblijven op een leefgroep kunnen bevorderen.

De bevindingen die voortkomen uit de probleemanalyse zijn geverifieerd door de praktijk en naar aanleiding daarvan is de volgende hoofdvraag tot stand gekomen:

‘’Wat hebben sociotherapeuten die werken op klinische groepen binnen instelling X nodig om jongeren van 12 tot en met 18 jaar te ondersteunen om over een gezonde leefstijl te beschikken, die bijdraagt aan hun welzijn?’’

Om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden heeft het onderzoek binnen het brede thema leefstijl zich specifiek gericht op eet- en beweegpatronen en is er gebruik gemaakt van kwalitatief onderzoek. De sociotherapeuten, werkzaam bij instelling X binnen de open klinische 12 plus groepen, zijn geïnterviewd en er heeft een focusgroep plaatsgevonden om het perspectief van de jongeren te verkennen. Bij de interviews en de focusgroep is er gebruik gemaakt van een topiclijst. Deze topiclijst is opgesteld naar aanleiding van relevante theorieën en methodieken die gepresenteerd worden in het theoretisch kader. In de interviews en de focusgroep is onderzocht hoe er momenteel wordt omgegaan met het thema leefstijl en hoe de gewenste ondersteuning eruit ziet voor zowel de sociotherapeuten als de jongeren. Verder is er uitgevraagd welke factoren ten grondslag liggen aan het huidige gezondheidsgedrag van de jongeren en wat bevorderende factoren zijn om een gedragsverandering te bewerkstelligen. De resultaten tonen aan dat het antwoord op de hoofdvraag samenhangt met de rolopvatting van de sociotherapeuten. Er blijkt vooral een deel bewustwording te ontbreken met betrekking tot de leefstijl van de jongeren. Verder komt er naar voren dat de verwachtingen van de sociotherapeuten en de jongeren niet overeenkomen, wat voor wrijving kan zorgen. Naar aanleiding van deze resultaten worden er concrete aanbevelingen gedaan die kunnen worden geïmplementeerd in de praktijk.