Samenvatting

Dit kwalitatief onderzoek richt zich op de ondersteuning die reclassenten ontvangen bij problematisch schulden door instelling X. Deze instelling houdt zich bezig met re-integratie, resocialisatie en de afbouw van delinquent gedrag. Dit doen zij door controle en begeleiding op risico’s en behoeften van cliënten. Dit onderzoek is gericht op het krijgen van inzicht op de manier waarop medewerkers van instelling X reclassenten ondersteunen in de ontwikkeling naar een duurzaam schuldenvrij bestaan. Op basis van de verkregen inzichten kunnen aanbevelingen worden gedaan om de ondersteuning te verbeteren. De aanleiding van dit onderzoek is het inzicht dat veel cliënten kampen met schulden en hier moeilijk van af kunnen komen. Uit de verificatie bleek dat medewerkers met deze problemen kampen en niet weten hoe zij op een duurzame manier reclassenten kunnen ondersteunen. Uit het onderzoek van Jungmann, Menger, Andersen en Stam (2014) bleek dat medewerkers van instelling X zoekende zijn en vooral ‘doen wat nodig is’. De ondersteuning die reclassenten ontvangen lijkt afhankelijk van de medewerker.

Om deze reden is de volgende hoofdvraag geformuleerd: Hoe dragen medewerkers van instelling X in gemeente Y bij aan het ontwikkelen van een duurzaam schuldenvrij bestaan van reclassenten tijdens een ondertoezichtstelling? Om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden zijn eerst theoretische elementen gezocht die een rol spelen in de begeleiding en het ontwikkelen van een schuldenvrij bestaan. Vervolgens zijn er negen semi-gestructureerde interviews gehouden, waaronder zes interviews met medewerkers van instelling X. Deze zijn bevraagd op de interventies die zij momenteel inzetten (deelvraag 1), hun perspectief op bijzondere voorwaarden (deelvraag 2) en hun behoeften, belemmeringen en helpende factoren op het gebied van ondersteuning bij schuldenproblematiek (deelvraag 3). Later zijn zij ook bevraagd op het perspectief van hun cliënten omdat deze zelfstandig hier nauwelijks antwoord op konden geven. Naast de medewerkers zijn ook twee cliënten en één sleutelinformant geïnterviewd. De cliënten waren nauwelijks bereid om te participeren in dit onderzoek, daarom is dit aangevuld met de sleutelinformant. Deze cliënten zijn vooral bevraagd op de interventies die instelling X inzet en hoe zij deze interventies ervaren. Wat ervaren zij als helpend, wat is belemmerend en welke behoeften hebben zij?

De resultaten hebben uiteindelijk geleid tot een conclusie in dit onderzoek. De conclusie is dat medewerkers van instelling X in gemeente Y dezelfde interventies inzitten om bij te dragen aan een duurzaam schuldenvrij bestaan. Zij richten zich voornamelijk op het signaleren van de problematiek, het doorverwijzen naar schuldhulpverlening en het monitoren van het schuldentraject. Daarnaast dragen zij bij door acute zorgen weg te nemen, zoals het treffen van betalingsregelingen bij het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB). Medewerkers van instelling X vinden dat zij over het algemeen te weinig doen om duurzaam te ondersteunen. Zij wijzen voornamelijk door zonder dat zij het gevoel hebben hier integraal een bijdrage aan te leveren. Daarnaast ervaren zij een gebrek aan kennis over schuldhulpverlening en het aanbod in het sociaal domein. Zij vinden het belemmerend dat deze kennis er wel lijkt te zijn, maar deze intern niet wordt gedeeld. Cliënten in dit onderzoek geven aan dat zij het prettig vinden dat instelling X zo betrokken is. Echter komt er uit dit onderzoek een opvallend inzicht naar voren. De fase van signalering naar actieve ondersteuning duurt te lang. Dit heeft volgens respondenten in dit onderzoek invloed op de afbouw van delinquent gedrag.

Op basis van deze conclusie en de resultaten zijn vier aanbevelingen beschreven om de cliënten beter te ondersteunen bij het ontwikkelen van een duurzaam schuldenvrij bestaan. De eerste aanbeveling is gericht op de communicatie en transparantie tussen cliënt en hulpverlener. De tweede aanbeveling is het vergroten van de interne kennis. Wanneer er intern meer expertise is over het aanbod en de ontwikkelingen rondom schuldhulpverlening kunnen zij cliënten beter doorverwijzen en ondersteunen in het dagelijkse leven. De derde aanbeveling is gericht op de samenwerking met het sociale domein. Voor het ontwikkelen van duurzaam schuldenvrij bestaan is deze samenwerking cruciaal (Inspectie SZW, 2019). De gemeente Y gaat op korte termijn met een nieuw lokaal beleid gericht op preventie en signalering starten. Dit doen zij samen met maatschappelijke instellingen (gemeente Eindhoven, 2020). Gezien de belangrijke signaleringsfunctie van instelling X is het advies om samen met betrokken partijen te overleggen in welke vorm zij een bijdrage kunnen leveren aan deze integrale samenwerking. De laatste aanbeveling is gericht op de visie en het beleid. Door vervolgonderzoek te doen naar de relatie tussen schulden en desistance kan instelling X mogelijk hun visie en beleid heroverwegen. Daarnaast is er weinig bekend over de werkzame interventies, hier ligt een mogelijkheid voor vervolgonderzoek.