Samenvatting

Binnen Lentis en GGZ Friesland is er in december 2020 een onderzoek gestart. Dit
onderzoek richt zich op de samenwerking tussen familie en naasten, cliënt en
zorgmedewerkers (Grip Research, 2023). Uit dit Actie-onderzoek is een product ontwikkeld.
Dit product, bouwstenen samenwerken in de triade (GGZ Friesland; Lentis;
Hanzehogeschool Groningen, 2023), bevat tips, tools en vragen welke zorgmedewerkers
kunnen gebruiken om de samenwerking met naasten en steungroepen te bevorderen. Het
product zit op dit moment in de implementatiefase. Uit het onderzoek is onder andere
gebleken dat ondanks dat er in de afgelopen jaren steeds meer kennis beschikbaar is
gekomen over de rol van naasten in de behandeling van mensen met een ernstig
psychiatrische aandoening (verder benoemd EPA) en de samenwerking tussen naasten en
hulpverleners, blijkt dat deze kennis de hulpverleners nog onvoldoende bereikt. Naasten
geven aan dat zij zich onvoldoende betrokken voelen (persoonlijke communicatie, 2024).
Dit ontwerpgerichte onderzoek richt zich op de implementatie van de bouwstenen
samenwerken in de triade (GGZ Friesland; Lentis; Hanzehogeschool Groningen, 2023)
binnen het cluster Langdurige Zorg en Wonen van Lentis.
Lentis is een grote organisatie die gespecialiseerd is in het behandelen van ernstige
psychische problemen. Lentis biedt haar behandeling binnen beschermde woonvormen en
klinieken, thuis (ambulant) en op de polikliniek. Daarnaast biedt Lentis voor lichtere
psychische klachten ook hulp op de polikliniek voor de basis GGZ (“Geestelijke
Gezondheidszorg Lentis - Lentis”, 2024).
Het cluster biedt langdurige zorg- en wonen met begeleiding aan mensen met een ernstig
psychiatrische aandoening. Lentis heeft als uitgangspunt dat iedereen met een EPA kan
herstellen. Om aan dit herstel te werken wordt er binnen het cluster LZ&W gebruik gemaakt
van de ART-methode (Langdurige Zorg en Wonen - Lentis, 2024). Het ART-model is een
model voor herstelgerichte zorg waarin de samenwerking in de triade centraal staat (Mierlo
et al., 2016).
Naar aanleiding van het verkennen van het probleem doormiddel van praktijk- en
literatuuronderzoek heeft het onderzoek het volgende doel gekregen: Het ontwerpen van
een product dat doormiddel van de implementatie van de bouwstenen uit het WINST-project
de professionals helpt om de samenwerking met naasten te verbeteren.
Om verder onderzoek te kunnen doen naar de behoeftes van de betrokkenen omtrent het
samenwerken met naasten hebben de onderzoekers tijdens een bijeenkomst van de
triadewerkgroep de methode Affinity mapping uitgevoerd (Van 't Veer et al., 2020), waaruit
de volgende punten naar voren kwamen:
- Er is onvoldoende aandacht voor de naasten;
- Er is onduidelijkheid over de privacywetgeving. Wat mag wel en wat mag niet? Hier
wordt onvoldoende gekeken naar mogelijkheden;
- Er moet rekening gehouden worden met verschillende belangen;
- Er moet rekening gehouden worden met de draagkracht en draaglast van naasten.
De onderzoekers hebben daarna de uitkomsten van de triadewerkgroep naast de
bouwstenen gelegd. Hieruit is naar voren gekomen dat deze behoeften aansluiten bij de
volgende twee bouwstenen:
- Bouwsteen 3: Balanceren rondom privacy
Bouwsteen 5: Verschillende perspectieven, kijken door de ogen van de ander
De onderzoekers hebben tijdens de daaropvolgende triadewerkgroep een focusgroep
gehouden waarbij er vragen zijn opgesteld om ontwerpeisen op te halen voor het
ontwikkelen van een product. Na het ophalen van de ontwerpeisen leefden er bij de
onderzoekers nog een aantal vragen omtrent de ontwerpeisen. In overleg met de
opdrachtgever zijn zij daarom in gesprek gegaan met twee teamleiders en een
zorgmedewerker binnen het cluster.
De bovenstaande stappen binnen het onderzoek hebben geholpen bij het opstellen van de
ontwerpeisen:
- Het product moet een duidelijk overzicht geven van de bestaande interventies met
betrekking tot de samenwerking met naasten;
- Het product moet visueel zijn;
- Het product moet weinig tekst bevatten;
- Het product mag niet te veel tijd innemen voor de zorgmedewerkers;
- Er moeten duidelijke verbanden zichtbaar zijn in het product;
- Er moet een goede beschrijving zijn van het product;
- Het product moet goed vindbaar zijn.
De onderzoekers hebben drie prototypes gemaakt. Aan de hand van de ontwerpeisen
hebben de onderzoekers in een gesprek met de opdrachtgever de keuze gemaakt om de
praatplaat verder uit te werken. Daarna hebben zij door middel van Lo-fi prototyping (Van 't
Veer et al., 2020) het prototype getest en bijgesteld. Als laatste zijn de onderzoekers naar
een afdeling binnen het cluster geweest om het prototype door middel van de Wizard of Oz
methode (Van 't Veer et al., 2020) te testen. Hieruit kwamen de laatste feedback punten die
de onderzoekers hebben aangepast in het product.
Om het product duurzaam te implementeren in de praktijk moet het op iedere afdeling
binnen het cluster aanwezig zijn en uitgedragen worden. Voor het gebruik van het product
moet er een verantwoordelijkheid liggen bij de aandachtfunctionarissen naasten. Het product
zal er aan bijdragen dat zorgmedewerkers op een laagdrempelige manier, tijdens hun werk,
de bestaande interventie kunnen bekijken en toepassen in de praktijk.
Het is aan te raden om het product nader te onderzoeken op de aansluiting bij meerdere
bouwstenen welke nog niet verwerkt zijn in het product.