Samenvatting

Dit ontwerpgerichte onderzoek is uitgevoerd binnen de forensische verslavingszorg, specifiek op de afdeling begeleid wonen de Spetse Hoeve, onderdeel van Terwille. Het onderzoek is gericht op de risicotaxatie rondom het verlof. Onze doelgroep binnen dit onderzoek zijn de sociaal werkers op de Spetse Hoeve. De uitkomst van het onderzoek zal niet alleen effect op de doelgroep hebben, maar ook op de bewoners en andere medewerkers. Het uitvoeren van een correcte risicotaxatie geeft zowel de sociaal werkers als de bewoners inzicht in de risico’s rondom deliquent gedrag en middelenmisbruik.
Risicotaxatie wordt ingezet als preventiemiddel voor terugval in crimineel gedrag en middelengebruik (recidive) (Eleads, 2022). De risicotaxatie bestond (tijdens de uitvoering van het onderzoek) uit de FARE, MATE-Q en het bespreken van de risico’s en de verlofplanning. De forensische ambulante risico evaluatie (FARE) en een meten van addities voor triages en evaluatie (MATE-Q). Addities voor triages betekent binnen deze context de optelling van risico’s rondom terugval. De FARE en MATE-Q zijn beide vragenlijsten met het doel om risico’s op verschillende levensgebieden in kaart te brengen.
De bewoners van de Spetse Hoeve zijn mannen vanaf achttien jaar met een verleden in detentie en verslavingsproblematiek, in voornamelijk cocaïne of speed. De bewoners hebben een maatregel Inrichting Stelselmatige Daders (ISD), wat inhoudt dat er minimaal driemaal in de gehele behandeling een risicotaxatie afgenomen moet worden. Binnen de Spetse Hoeve is er sprake van een wisselende uitvoering van risicotaxatie door de mogelijke oorzaken geringe richtlijnen en de ongelijke urgentie bij de behandelaren. Een voorbeeld van de geringe richtlijnen is dat er enkel het begrip “risico’s” in de oude verlofplanning stond. Hierdoor is de mate waarin de risico’s worden besproken afhankelijk van de urgentie die de behandelaar geeft aan de risicotaxatie. Dit resulteerde in een wisselende uitvoering van de risicotaxatie. Oftewel een ongelijke behandeling van de bewoners. Vanuit praktijk- en literatuuronderzoek is er gekeken naar de huidige situatie en de gewenste situatie. Daaruit is de volgende doelstelling geformuleerd: het verbeteren van de risicotaxatie rondom het verlof, zodat de sociaal werkers en bewoners inzicht hebben in de risico’s die spelen en hoe hiermee om te gaan wanneer deze risico’s zich voordoen. Om het professioneel handelen van sociaal werkers verbeteren, het terugdringen van terugvallen en bevorderen van het sociaal functioneren van de bewoners.
Om de doelstelling te behalen is er een handreiking verlof en opzet format nabespreking verlof ontwikkeld. In de handreiking worden de aspecten risico’s, reistijden, omgang met risico’s en motivatie besproken. Hierdoor zal de bewoner meer inzicht krijgen in zijn risico’s met als doel minder recidive. Naast de handreiking wordt er in het format gevraagd naar hoe het ging, succeservaringen en belangrijke punten. Op deze manier wordt de taxatie van risico’s compleet en kunnen er aandachtspunten voor het volgende verlof opgemaakt worden. Door de tijdsduur van het onderzoek is het format niet volledig ontwikkeld. Wij raden aan om deze nog meerdere malen uit te testen in de praktijk en om hiervoor zowel de input van de sociaal werker als de bewoner te benutten.
In additie tot het onderzoek en de producten zijn er aanbevelingen gedaan om de producten succesvol te kunnen implementeren. Om de producten op juiste wijze te implementeren is het nodig dat alle betrokkenen partijen op de hoogte worden gesteld van de wisseling in werkwijze. Om dit te volbrengen raden wij aan om de producten aan het team te presenteren met de teamleider en een beleidsmedewerker. Op deze manier wordt er vanuit verschillende perspectieven draagvlak gecreëerd. Daarnaast is het van belang dat naast het veranderen van de werkwijze ook de risicotaxatie wordt meegenomen in het multidisciplinair overleg (MDO) en het verplicht wordt om deze zowel af te nemen als in het rapportagesysteem (User) te zetten. De juiste implementatie in combinatie met het actief blijven bespreken tijdens teamvergaderingen en MDO’s zal de duurzaamheid van het product bevorderen. Door risicotaxatie te blijven agenderen, blijft het een actueel onderwerp van de behandeling. Op deze manier zijn mensen bewuster van de risico’s en kan hier meer op geanticipeerd worden.
Na drie maanden gebruikmaken van de handreiking en het format, raden wij een evaluatie aan tijdens een teamvergadering. De evaluatie van de implementatie van de nieuwe producten kan helpen om te begrijpen waarom de producten mogelijk wel of niet succesvol zijn, en welke aanpassingen nodig zijn om te zorgen dat de producten effectiever zijn in de praktijk (Fixsen et al., 2005).
Tot slot raden wij aan dat de sociaal werkers de uitgangshouding van hoop en optimisme aan te nemen in de bejegening naar de bewoners. Door een houding van hoop en optimisme lukt doelen opstellen en deze najagen beter, helpt het om drempels over te komen, een gevoel van positiviteit te ervaren en negatieve bevindingen af te weren (Snyder, 1999). Een houding van hoop en optimisme kun je stimuleren door het stellen van hoopvolle vragen, zoals bijvoorbeeld: “Hoe zie je jouw ideale leven voor je?” of “Voor wie of wat ben jij betekenisvol in het leven?”. Daarnaast is het goed om te kijken naar wat een bewoner allemaal wel kan of nog kan leren in plaats van de focus te leggen op onmogelijkheden of dingen die niet goed gaan (Langedijk, 2017).