Samenvatting

Dit onderzoeksverslag is een begeleidend schrijven van ons product. In dit verslag wordt het onderzoek beschreven dat gedaan is om zo tot een advies te komen. Er is een ontwerpgericht onderzoek gedaan naar het onderwerp waarbij gebruik gemaakt is van veld- en literatuuronderzoek.
Er is onderzoek gedaan naar het relatiegericht werken met mensen met onbegrepen gedrag. Kwartier Zorg & Welzijn heeft sociale veerkracht, waarvan relatiegericht werken een groot en belangrijk onderdeel van is, als visie en speerpunt opgenomen in het beleidsplan. Er is onderzocht in hoeverre welzijnswerkers binnen de
organisatie relatiegericht werken en in welke mate zij met mensen met onbegrepen gedrag werken. De vraag is dan ook wat is er nodig om relatiegericht te kunnen (blijven) werken met mensen met onbegrepen gedrag.
Het doel van het product is bevordering van de deskundigheid van de welzijnswerkers op het gebied van relatiegericht werken met onbegrepen gedrag. Hierdoor worden de mensen die zich minder goed aan hebben kunnen passen aan de maatschappij ook of beter geholpen in plaats dat zij gelijk doorverwezen worden naar de geestelijke gezondheidszorg. Daarnaast kan het product ervoor zorgen dat er meer aandacht
voor het onderwerp binnen de organisatie komt.
Uit de probleemanalyse komt naar voren dat door maatschappelijke veranderingen zoals de invoering van de decentralisatie en de toename van de wachttijden bij de geestelijke gezondheidszorg, komen mensen met psychische kwetsbaarheid en onbegrepen gedrag vaker in wijken en buurten voor. Dit is te merken aan het
aantal meldingen van overlast van “mensen met verward gedrag” bij de politie (Tops, Van Oostaaijen en Boswijk, 2022). Hierdoor wordt meer gebruik gemaakt van voorzieningen en ondersteuningen voor en door de buurt (Zorgalliance, z.d.). Een logisch gevolg hiervan is dat welzijnswerkers steeds vaker in aanraking komen met mensen met onbegrepen gedrag. Relatiegericht werken met mensen met onbegrepen gedrag vraagt wat anders dan met mensen die zich beter hebben kunnen aanpassen in de maatschappij. En omdat de gemeente Midden-Groningen en Kwartier Zorg & Welzijn meer inzetten op sociale veerkracht, is relatiegericht werken belangrijk. Dit is een groot onderdeel van sociale veerkracht en vooral mensgericht.
Door bij verschillende stakeholders observaties en interviews af te nemen zijn verschillende perspectieven en inzichten verkregen. Hierbij is naar voren gekomen dat relatiegericht werken een basishouding is bij de welzijnswerkers binnen de organisatie, maar zij hierover kennis en tools voor missen. Hier moet binnen de organisatie meer aandacht voor komen en de hoop is dat het product hierin deels kan bijdragen. Bij de
bevraagde vrijwilligers en burgers is de wil er wel om iedere burger gelijke kansen en behandeling te geven, maar dat het gevoel van veiligheid voorop staat.
Tijdens het literatuuronderzoek is naar voren gekomen dat relatiegericht werken voornamelijk in verband wordt gebracht met langdurige zorg, ouderenpsychiatrie en geestelijke gezondheidszorg. Daarnaast is onbegrepen gedrag een vraagstuk dat de nodige aandacht vraagt volgens het onderzoek. Er zijn een aantal lopende en afgesloten nationale en internationale projecten gevonden waar gewerkt wordt met mensen met onbegrepen gedrag. Verder zijn er een aantal methoden en een benadering gevonden die gericht zijn op het relatiegericht werken. Alle gevonden projecten en methoden benadrukken het belang van een betekenisvolle
relatie, waarbij het echt leren kennen en begrijpen van de ander centraal staat.
Naar aanleiding van dit onderzoek zijn er een aantal aanbevelingen beschreven waaronder de belangrijksten zijn:
Relatiegericht werken met onbegrepen gedrag 202401095
Dat aangaan van een relatie niet alleen met bewoners/burgers belangrijk is, maar ook binnen de organisatie gemist wordt. Practice what you preach.
Een goede inbedding van voorlichting over onbegrepen gedrag en het aangaan van relaties met deze groep zorgvragers, door middel van het volgen van trainingen en het (jaarlijks) herhalen van deze trainingen.
Inzetten van gespecialiseerde collega's (bijvoorbeeld coördinator OGGZ) voor het geven van voorlichtingen aan vrijwilligers en bewonersgroepen over onbegrepen gedrag. Heb als organisatie oog en aandacht voor het implementeren van eventuele nieuwe werkwijze en scholing binnen de organisatie. Het vraagt een omslag van medewerkers binnen de huidige manier van werken. Draag zorg voor het regelmatig agenderen van evaluatie momenten.
Terminologie:
Onbegrepen gedrag: Is een passende en respectvollere term ter vervanging van verward gedrag. Bij onbegrepen gedrag ligt de nadruk op de omgeving en niet op de persoon. Onbegrepen gedrag kan uitgelegd worden als gedrag dat door een persoon of zijn omgeving als moeilijk hanteerbaar ervaren wordt en daarmee context gebonden. Dit betekent dat gedrag wat in een bepaalde situatie problemen oplevert, dat ergens anders niet zo hoeft te zijn (Zorg voor beter, z.d.)
Psychische kwetsbaarheid: Is een containerbegrip voor (gevoeligheid voor) verschillende aandoeningen, zoals angst, somberheid, psychosegevoeligheid en depressies. Het ontstaan en verloop is nooit hetzelfde, periodes van en zonder klachten wisselen elkaar af, kan context gebonden zijn (Samen voor de klant, z.d.).
Sociale veerkracht: Wisselwerking tussen omgeving en het individu. Sociale veerkracht ontstaat in relaties die mensen hebben, in hun omgeving. Uitgangspunt is dat (hoe) meer sociale veerkracht maakt dat mensen en gemeenschappen zich beter kunnen aanpassen aan uitdagende omstandigheden. Het begrip sociale veerkracht is nog niet volledig uitgekristalliseerd in de context van sociaal werk (Keijl, 2021).
Relatiegericht werken: Kan uitgelegd worden als zorg waarbij de sociaal werker zich voegt in, of naar het leven van de cliënt, door af te stemmen op de noden en behoeften van de cliënt, om pas daarna professionele kennis op gepaste wijze in te zetten (P. SchaŌenaar en A. Baart, 2018). Hierbij gaat het om de (basis) houding van de sociaal werker. Relationeel werken: Is overeenkomstig met relatiegericht werken. Onderscheid zich omdat het iets zegt over de onderlinge relatie, bijvoorbeeld samenwerken, communicatie en vertrouwen.