Samenvatting

In het kader van doorontwikkelen is Jeugdhulp Friesland in oktober 2022 gestart met het
brancheproject ‘Zorg voor Zingeving’. Dit brancheproject is gestart naar aanleiding van een recent
scriptieonderzoek. Uit dit onderzoek (De Jong, 2019) blijkt dat er door professionals te weinig
aandacht wordt besteed aan zingeving binnen de ambulante begeleiding. Daarnaast hebben
pleegzorgbegeleiders aangegeven bij de geestelijk verzorger dat zij niet altijd weten hoe zij
pleegouders moeten begeleiden bij zingevingsbehoeften. In dit onderzoek focussen wij ons op de
zingevingsbehoeften van pleegouders. Het centrale probleem is dat niet alle pleegzorgbegeleiders van
Jeugdhulp Friesland weten hoe zij gesprekken over zingeving moeten vormgeven. De doelstelling van
dit onderzoek is dat pleegzorgbegeleiders van Jeugdhulp Friesland weten wat zij moeten kunnen en
kennen om pleegouders te begeleiden bij zingevingsbehoeften en hoe zij gesprekken hierover kunnen
vormgeven.
Ons onderzoek is uitgevoerd door middel van het Double Diamond model, dit model bestaat
uit de discover-, define-, develop- en deliverfase (Van 't Veer, Wouters, Veeger, & Van der Lugt, 2022).
In de eerste fase zijn er interviews afgenomen bij pleegzorgbegeleiders, vervolgens is er een
deskresearch uitgevoerd. In de tweede fase zijn er interviews afgenomen bij pleegouders. Uit het
onderzoek blijkt dat pleegzorgbegeleiders niet altijd weten welke vragen zij moeten stellen over
zingeving. Aan de andere kant geven ze aan dat ze zich wel vaardig genoeg voelen om te begeleiden
bij zingeving. Pleegouders geven aan meer behoefte te hebben aan aandacht voor zingeving. Ook
willen ze meer gezien worden als mens naast hun rol als pleegouder. De levensvraag die het meeste
voorkomt bij pleegouders is: “hoe houd ik de opvoeding van mijn pleegkind vol?”. Uit de opgehaalde
ontwerpeisen van pleegzorgbegeleiders, pleegouders en experts blijkt dat de term zingeving niet
laagdrempelig is. Het gebruik maken van een metafoor kan helpend zijn. Daarnaast zijn belangrijke
ontwerpeisen dat het een visueel product is, het voorbeeldvragen bevat, het praktisch toepasbaar is
en rekening houdt met reflectie van de pleegzorgbegeleider.
Naar aanleiding van deze stappen is er een low fidelity prototype ontwikkeld. Het prototype
is een gesprekstool in de vorm van een landkaart, op deze landkaart staan verschillende thema's die
te maken hebben met de levensvraag: “hoe houden pleegouders de opvoeding van hun pleegkind
vol?”. Het prototype is geëvalueerd met geestelijk verzorgers, pleegzorgbegeleiders, experts en een
gedragswetenschapper. Na de evaluatie is er een aanvullend literatuuronderzoek uitgevoerd naar
best practices. Aan de hand van de bestaande, werkzame methodieken zijn aanvullende ontwerpeisen
verzameld en is het uiteindelijke product ontwikkeld. Deze is opnieuw geëvalueerd met een geestelijk
verzorger, een pleegouder, pleegzorgbegeleiders en een expert.
Hierna is er een high fidelity prototype van de landkaart ontwikkeld. Professionals kunnen
deze landkaart meenemen naar gesprekken met pleegouders. De landkaart richt zich op de
levensvraag: “hoe houden pleegouders de opvoeding van hun pleegkind vol?”. Er staan verschillende
thema’s op de kaart, aan elk thema zijn vragenkaartjes gekoppeld. Daarnaast is er een handleiding
ontwikkeld voor professionals. In deze handleiding staat een uitleg over het inzetten van de tool,
welke valkuilen er zijn, welke vaardigheden een professional moet bezitten en het bevat reflectie
oefeningen voor de professional zelf. Tevens is er aandacht voor wat ingezet kan worden als de
pleegzorgbegeleider inschat dat er meer ondersteuning nodig is.
Tot slot is er een proefimplementatie uitgevoerd waarbij de landkaart is getest tijdens een
begeleidingsmoment tussen een pleegzorgbegeleider en een pleegouder. De proefimplementatie
heeft goede resultaten gegeven, echter adviseren wij Jeugdhulp Friesland om het product nog een
aantal keer te testen. Het onderzoek maakt deel uit van het brancheproject “Zorg voor Zingeving”,
hierin zal het product mee worden genomen. Binnen het brancheproject zal de training “Aandacht
voor levensvragen” worden doorontwikkeld. Wij adviseren om de landkaart onderdeel te maken van
deze training. Om de landkaart nog meer onder de aandacht te brengen zullen wij deze presenteren
aan de verschillende teams. Daarnaast adviseren wij Jeugdhulp Friesland om de landkaart op alle
pleegzorgafdelingen te verspreiden.