Samenvatting

Het Montessori Vaklyceum in Groningen merkte dat het bestaande uitstuurbeleid – bedoeld om orde te handhaven in de klas – in de praktijk onduidelijk en ineffectief werd ervaren door zowel leerlingen als medewerkers. Leerlingen gaven aan dat zij zich niet serieus genomen voelden na het uitsturen, en dat het niet altijd duidelijk was wat van hen werd verwacht. Docenten daarentegen kampten met tijdsdruk voor het voeren van een herstelgesprek en onvoldoende structuur in het uitstuurproces. Deze signalen vormden de aanleiding voor dit ontwerponderzoek, uitgevoerd in het kader van de afstudeeropdracht van de opleiding Social Work aan de Hanzehogeschool Groningen.
Het doel van dit onderzoek was het ontwikkelen van een nieuw uitstuurbeleid dat enerzijds structuur en duidelijkheid biedt, en anderzijds aansluit bij de pedagogische kernwaarden van het Montessorionderwijs: zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en het ontdekken van persoonlijke talenten. Daarbij werd gestreefd naar een beleid dat preventief, pedagogisch en herstelgericht is.
Om dit doel te bereiken, is er gebruikt gemaakt van een mixed-method-aanpak, waarin verschillende perspectieven zijn meegenomen. Door middel van interviews met teamleiders en de rector, enquêtes onder leerlingen, gesprekken met medewerkers van het leerlingbureau, observaties in de praktijk en vergelijking met werkwijzen van andere scholen, is een breed en betrouwbaar beeld verkregen. De interviews gaven inzicht in de strategische en praktische knelpunten, terwijl de enquêtes waardevolle input opleverden over hoe leerlingen het proces beleven en waar zij behoefte aan hebben.
Uit deze onderzoeksactiviteiten kwamen verschillende knelpunten naar voren. Er bleek een gebrek aan eenduidigheid in het handelen van docenten, onvoldoende pedagogische opvolging na het uitsturen, en een uitstuurformulier dat niet bijdroeg aan reflectie of bewustwording. Leerlingen gaven aan behoefte te hebben aan duidelijkere communicatie, begeleiding en meer zeggenschap in het proces. Medewerkers van het leerlingbureau gaven aan dat het ontbreekt aan goede richtlijnen voor de begeleiding van uitgestuurde leerlingen, en dat het formulier vooral als administratief instrument wordt gezien in plaats van als reflectiemiddel.
Deze bevindingen vormden de basis voor het ontwerpen van een nieuw uitstuurbeleid in de vorm van een prototype, bestaande uit vier samenhangende onderdelen:
- De escalatiepiramide – een visueel hulpmiddel dat in de klas wordt opgehangen om gedragsgrenzen en bijbehorende stappen inzichtelijk te maken voor leerlingen.
- Een vernieuwd uitstuurformulier op basis van het 5G-model – waarin leerlingen stilstaan bij de Gebeurtenis, Gedachten, Gevoel, Gedrag en het Gevolg.
- Een bijbehorend stappenplan voor medewerkers van het leerlingbureau – voor begeleiding, reflectie en herstel.
- Een op maat gemaakt consequentiemodel – waarbij leerlingen passende keuzes krijgen op basis van hun gedrag, wat het eigenaarschap versterkt.

 
Het prototype is in drie feedbackrondes bijgesteld, met input van de ondersteuningscoördinator, de rector, de schoolpsycholoog en leerlingbureau medewerkers. Ook is het getest in de praktijk met enkele leerlingen. De feedback was positief. Het prototype werd als helder, haalbaar en verbindend ervaren. Het sluit goed aan bij de Montessori-visie, waarin leerlingen worden uitgedaagd om verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag en eigen leerproces.
Tot slot worden er twee aanbevelingen gedaan voor duurzame en effectieve implementatie namelijk:
- Scholing in klassenmanagement koppelen aan het prototype
- Herhaal gedragsregels visueel en verbaal, en wees consequent in de uitvoering.

Door deze aanbevelingen op te volgen wordt het uitstuurbeleid niet alleen een correctief middel, maar een pedagogisch instrument dat bijdraagt aan een veilig en rechtvaardig leerklimaat waarin leerlingen verantwoordelijkheid leren nemen en kunnen groeien.

Het vernieuwde uitstuurbeleid biedt handvatten voor een pedagogische en structurele aanpak van orde verstorend gedrag, waarbij ruimte is voor herstel, reflectie en eigenaarschap. Het draagt niet allen bij aan een veiliger en positiever leerklimaat, maar ook aan een professionele schoolcultuur waarin samenwerking en duidelijkheid centraal staan.