Samenvatting

’s Heeren Loo biedt zorg en ondersteuning aan mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking, vaak in combinatie met moeilijk verstaanbaar gedrag (MVG) (’s Heeren Loo, z.d.-c). Op een van de MVG-locaties is onderzocht wat begeleiders nodig hebben om de Triple-C-methodiek effectief toe te passen in de dagelijkse praktijk. Uit het onderzoek kwam naar voren dat begeleiders Triple-C als waardevol ervaren, maar dat de toepassing in de praktijk niet altijd eenduidig verloopt. Verschillen in kennis, ervaring en interpretatie leiden tot handelingsverlegenheid en maken dat begeleiders in stressvolle situaties soms terugvallen op beheersmatig handelen. Hierdoor komt de kern van Triple-C, het bieden van een onvoorwaardelijke ondersteuningsrelatie en het opbouwen van competentie, onder druk te staan (Van Wouwe & Van de Weerd, 2015).
Om dit knelpunt te onderzoeken is praktijkgericht onderzoek verricht, met als centrale vraag: Wat hebben begeleiders bij ’s Heeren Loo nodig om de Triple-C-methodiek effectief toe te passen in de dagelijkse praktijk, zodat cliënten met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking die moeilijk verstaanbaar gedrag vertonen meer voorspelbaarheid, veiligheid en kwaliteit van leven ervaren in de dagelijkse begeleiding?
De onderzoeksaanpak was gebaseerd op het Double Diamond-model. Door middel van literatuuronderzoek, observaties, interviews, een enquête en thematische analyse is inzicht verkregen in de ervaringen, behoeften en context van begeleiders. Aanvullend is een probleem- en doelenboom opgesteld om oorzaken en gewenste veranderingen helder te structureren. In de ontwikkelfase is met behulp van een brainwritingsessie onder begeleiders praktijkgerichte input verzameld over hun behoeften en voorkeuren. Deze ideeën zijn beoordeeld met een decision matrix, waarmee verschillende oplossingsrichtingen systematisch zijn afgewogen op onder andere haalbaarheid, effectiviteit en aansluiting bij bestaand beleid. Hieruit bleek dat het bevorderen van teamreflectie het best aansluit bij de behoeften van begeleiders en tegelijkertijd haalbaar is binnen de praktijkcontext.
Op basis van deze inzichten is een reflectiekaartenset ontwikkeld. Deze praktische tool helpt begeleiders om kort en gericht stil te staan bij hun dagelijks handelen vanuit de visie van Triple-C. De set bestaat uit veertig reflectievragen, onderverdeeld in vier categorieën: ‘herken en reflecteer’, ‘kennis en principes’, ‘in de praktijk’ en ‘compliment en inspiratie’. De inhoud van de kaarten is gebaseerd op de uitgangspunten van Triple-C en sluit aan bij thema’s als nabijheid, samenwerking het ervaren van het gewone leven. De kaartenset is ontworpen voor gebruik tijdens bestaande werkmomenten, zoals het dagelijkse feedbackmoment, en vereist geen extra voorbereiding of scholing.
De keuze voor dit product is niet alleen gebaseerd op praktijkervaring, maar ook evidencebased onderbouwd. Zowel nationaal als internationaal onderzoek wijst uit dat laagdrempelige reflectietools kunnen bijdragen aan methodisch handelen, teamleren en professionele ontwikkeling. De reflectiekaartenset sluit hiermee aan op actuele inzichten in het belang van gedeelde reflectie in teams (Edelist et al., 2024) en voorbeelden uit de praktijk, zoals de Safety-II-kaartenset van het Nivel (Jansen et al., 2024).
De reflectiekaartenset draagt bij aan het vergroten van bewustwording, het opfrissen en verdiepen van kennis, het versterken van een gedeelde visie en het stimuleren van eigenaarschap binnen het team. Evaluaties door de opdrachtgever, een teamcoördinator en een persoonlijk begeleider tonen aan dat de kaartenset aansluit bij de praktijk, eenvoudig toepasbaar is en op een toegankelijke manier gesprekken over Triple-C op gang brengt. Daarmee is het product inhoudelijk afgerond en gereed voor gebruik.
Voor duurzame implementatie wordt aanbevolen om het gebruik van de kaartenset op te nemen in teamafspraken en werkinstructies. De coördinerend begeleider en teamcoördinator kunnen hierin een belangrijke rol spelen door het gebruik van de kaarten actief te stimuleren en te borgen in het dagelijks werkproces. Bij inzet op andere locaties is het raadzaam het product aan te passen aan de lokale context. Toekomstig onderzoek kan zich richten op het effect van structurele inzet van de kaartenset op gedragsverandering en kwaliteitsverbetering van de begeleiding.
De reflectiekaartenset vormt een waardevolle aanvulling op het implementatiebeleid van Triple-C binnen ’s Heeren Loo. Het product ondersteunt methodisch werken, versterkt teamcohesie en bevordert professioneel eigenaarschap. Daarmee sluit het aan bij de kernwaarden van het sociaal werk, zoals deskundigheid, zorgvuldigheid en respect voor menselijke waardigheid en autonomie (Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk, 2021). Door dagelijkse reflectie te stimuleren blijft Triple-C levend in de praktijk en wordt de methodiek niet alleen een beleidsdoel, maar ook een gedeelde werkwijze die verankerd is in het handelen van professionals. Dit draagt direct bij aan een veiligere, meer voorspelbare en betekenisvolle leefomgeving voor cliënten met moeilijk verstaanbaar gedrag.