Samenvatting

Dit ontwerponderzoek is uitgevoerd binnen het Centrum voor Transculturele Psychiatrie (CTP)
Veldzicht in Balkbrug. Het kenniscentrum van CTP Veldzicht is opdrachtgever van dit onderzoek. Het
onderzoek heeft betrekking op het verkennen van herstelondersteunende interventies die
groepsbegeleiders (sociotherapeuten) in kunnen zetten in de begeleiding van ongewenst
vreemdelingen met een terbeschikkingstelling (tbs) maatregel. De onderzoekscommissie van CTP
Veldzicht tracht inzicht te krijgen hoe bestaande of nieuwe interventies in de context van tbs met
verlies van verblijfsrecht patiënten kan ondersteunen bij het bereiken van doelstellingen. Daarbij wordt
gericht op persoonlijk- en maatschappelijk herstel en vermindering van recidive risico.

De doelstelling van dit onderzoek betreft het inventariseren wat patiënten ervaren in de
samenwerkingsrelatie met sociotherapeuten en wat sociotherapeuten behoeven om te werken vanuit
een herstelondersteunende visie. Dit is gericht op persoonlijk- en maatschappelijk herstel van de
patiëntenpopulatie binnen een context van transculturele, forensische en psychiatrische behandeling.
Hieruit vloeien aanbevelingen en een product voort die stoornis overstijgend zijn.

Een referaat georganiseerd door CTP Veldzicht van S. Castelein, professor en bijzonder hoogleraar
‘herstelbevordering bij ernstige psychische aandoeningen’ heeft voor de onderzoekers aanleiding
gegeven om voornamelijk te richten op persoonlijk- en maatschappelijk herstel van de doelgroep. Om
informatie en data te verzamelen zijn gevalideerde vragenlijsten gebruikt die de ervaringen van
patiënten en sociotherapeuten in het kader van herstelondersteunende relaties meten. Daarnaast zijn
gesprekken gevoerd met een focusgroep bestaande uit patiënten evenals een focusgroep bestaande uit
sociotherapeuten die werken met ongewenst vreemdelingen met een tbs-maatregel. Ook zijn er
interviews gevoerd met belangrijke stakeholders vanwege specifieke kennis en kunde over tbs behandeling en transculturele psychiatrie. Voorts zijn bestaande werkwijzen in binnen- en buitenland
verkend en is er aanvullend literatuuronderzoek gedaan.

Betreffende de doelgroep ‘ongewenst vreemdelingen met een tbs-maatregel’ is weinig bekend over de
werking van herstelondersteunende relaties. Wel zijn er overeenkomsten gevonden tussen
cultuursensitieve bejegening en herstelondersteunend werken. Deze overeenkomsten worden
bekrachtigd door de internationale definitie van Social Work. Erkenning en herkenning van
ontwikkelwensen, krachteninventarisaties maar ook triggers van patiënten kunnen middels relationele
banden worden verkend en dragen bij aan het verkrijgen van zicht op de belevingswereld van de
patiëntenpopulatie. In de bejegening van patiënten kan behandelwinst worden behaald. Echter binnen
een context waar veiligheid en risicobeheersing essentieel zijn, is maatwerk gewenst.

Een belangrijke bevinding in het onderzoek is dat het bevorderen van herstelondersteunende relaties
bemoeilijkt wordt door contextuele invloeden. Derhalve is onderzocht wat sociotherapeuten nodig
hebben om herstelondersteunend te kunnen werken. Uit ons onderzoek blijkt dat sociotherapeuten
hierin afstemming wensen met meerdere disciplines om zodoende herstelbevordering gericht op
persoonlijk- en maatschappelijk herstel te agenderen. Hiervoor achten zij het wenselijk om hier
aandacht aan te besteden middels structurele overlegvormen. Daarbij vragen ze aandacht voor
afstemming met de patiënt, diens ontwikkelwensen en krachten.

Werken vanuit een herstelondersteunende visie doet een beroep op de normatieve reflectie van de
professional. Dit in acht nemend is herstelgericht casuïstiekoverleg met meerdere betrokken
disciplines een middel om de zorgbehoefte aangaande persoonlijk- en maatschappelijk herstel nader te
exploreren. Het verkennen van levensbehoeften, doelen en krachteninventarisaties gestoeld op
methodieken die overeenkomsten kennen met herstelondersteunende zorg, bieden hiervoor
uitkomsten.

De onderzoekers hebben op basis van verkregen informatie en data ontwerpeisen vastgesteld en deze
vertaald in een ‘handreiking herstelondersteunend casuïstiekoverleg’. Dit product moet in de praktijk
uitwijzen of het werkbaar is om de effectiviteit te monitoren. Aanwijzen van aandachtsfunctionarissen
met kennis en affiniteit aangaande herstelondersteuning kan bijdragen aan verdere implementatie van
de handreiking