Samenvatting

.De gemeente Haarlem is op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning verantwoordelijk voor de uitvoering van een samenhangend aanbod van maatschappelijke opvang. Om de kosten van de maatschappelijke opvang te bekostigen ontvangen centrumgemeenten sinds 2010 jaarlijks een decentralisatie-uitkering. Om de decentralisatie-uitkering niet te overschrijden en de druk op de maatschappelijke opvang te verminderen, is de gemeente Haarlem sinds een aantal jaren nadere toegangscriteria gaan hanteren. Deze criteria bestonden onder andere uit het regiobindingsvereiste en het OGGz-criterium. Dat hield in dat dak- en thuislozen een binding diende te hebben met de gemeente Haarlem om toegelaten te kunnen worden tot de opvang en zij problemen diende te hebben op meerdere leefgebieden, zoals een verslaving of psychische problemen.
In 2013 heeft de Europese Federatie van Nationale Organisaties die werken met daklozen (FEANTSA) een klacht in gediend bij het Europees Comité voor Sociale Rechten (ECSR). De gehanteerde criteria zouden namelijk in strijd zijn met een aantal artikelen uit het Europees Sociaal Handvest (ESH). In 2014 heeft ECSR definitief geconcludeerd dat de Nederlandse Staat in strijd handelde met het ESH.
Gemeenteraadsleden hebben de gemeente naar aanleiding van deze uitspraak dan ook opgedragen alle criteria los te laten. Het niet meer mogen hanteren van toegangscriteria zorgt voor een toestroom van daklozen uit de regio en andere delen van het land. Om te onderzoeken of de gemeente Haarlem daadwerkelijk alle criteria dient los te laten en de gemeente uiteindelijk te kunnen adviseren, wordt in dit onderzoeksrapport antwoord gegeven op de volgende vraagstelling: ‘Wat is, volgens jurisprudentieonderzoek en volgens de ervaringen en werkwijze van andere (centrum)gemeenten, de beste mogelijkheid voor de gemeente Haarlem om de toestroom van opvang van dak- en thuislozen te reguleren en beheersbaar te houden, nu het regiobindingcriterium en OGGZ-criterium door de uitspraak van het Europees Comité inzake Sociale Rechten ter discussie zijn gesteld?’
Aan de hand jurisprudentieonderzoek en het afnemen van interviews is gebleken dat voor het hanteren van nadere toegangscriteria nog steeds draagvlak bestaat. Deze criteria kunnen echter enkel gehanteerd worden bij opvang in de vorm van een maatwerkvoorziening. De nachtopvang dient vrij toegankelijk te zijn voor iedereen. Om het regiobindingsvereiste te kunnen hanteren is het van belang dat gemeenten handelen volgens de handreiking van de VNG. De landelijke toegankelijkheid van de maatschappelijke opvang zal in voldoende mate gewaarborgd zijn als gemeenten de handreiking en de daarin opgenomen modelbeleidsregels naar letter en geest zouden naleven. .De model-beleidsregels dient de gemeente dan ook Haarlem volledig over te nemen in haar lokale beleidsregels. Door beleidsregels op te stellen over de uitvoering van de landelijke toegankelijkheid wordt het voor burgers duidelijk en inzichtelijk wat zij kunnen verwachten van de gemeente. Als uit onderzoek blijkt dat een cliënt beter elders opgevangen kan worden, dient de gemeente de cliënt middels een warme overdracht terug te leiden naar de regio van herkomst. De nachtopvang in Haarlem dient ter overbrugging echter wel toegankelijk te zijn. Een papieren doorverwijzing naar een andere gemeente is dan ook niet langer meer toegestaan.
Het OGGz-criterium kan eveneens gehanteerd worden door de gemeente. Mensen die behoren tot het OGGz-doelgroep zijn in veel gevallen aangewezen op intensieve ondersteuning en opvang. Daklozen zonder OGGz-problematiek, zoals onder andere economische daklozen, dienen niet direct in de maatschappelijke opvang geplaatst te worden omdat dat een oneigenlijk instrument is. De gemeente dient deze doelgroep ondersteuning te bieden op het gebied van schuldhulpverlening en dient hen zo snel mogelijk te helpen aan huisvesting, inkomen en arbeid.