Samenvatting

De aanleiding van dit rapport is de onduidelijkheid binnen het Juridisch Loket over de advisering rondom het verzoek tot het eenhoofdig gezag. Specifiek het eenhoofdig gezag met betrekking tot het klemcriterium na echtscheiding conform art. 251a lid 1 sub a BW. Het Juridisch Loket krijgt geregeld vragen van cliënten over dit onderwerp, maar voor het Juridisch Loket is niet geheel duidelijk naar welke feiten en omstandigheden de rechter precies kijkt bij de toewijzing of afwijzing van het eenhoofdig gezag.
Dit onderzoek zal een bijdrage leveren aan de beschikbare informatie binnen het Juridisch Loket, zodat het Juridisch Loket voortaan duidelijk voorhanden heeft welke feiten en omstandigheden zorgen voor de toewijzing of afwijzing van het eenhoofdig gezag. Hierdoor zijn cliënten zich bewust van hun rechtspositie voordat zij eventuele vervolgstappen ondernemen, zoals bijvoorbeeld het starten van een gerechtelijke procedure.
De centrale vraag van dit onderzoek luidt als volgt:
'Welk advies kan worden gegeven aan het Juridisch Loket op basis van wet- en regelgeving en een jurisprudentieonderzoek ten aanzien van het verzoek tot het eenhoofdig gezag na echtscheiding met betrekking tot het klemcriterium?’
In dit onderzoek zijn verschillende uitspraken bestudeerd die zowel leiden tot een toewijzing dan wel een afwijzing van het eenhoofdig gezag met betrekking tot het klemcriterium. Onderzocht is welke feiten en omstandigheden leiden tot een toewijzing van het eenhoofdig gezag en welke leiden tot een afwijzing. Binnen het onderzoek zijn vier deelvragen geformuleerd. Er zijn twee deelvragen geformuleerd binnen het theoretisch-juridisch onderzoek en twee deelvragen binnen het praktijkonderzoekgedeelte. Om tot een antwoord te komen op de deelvragen binnen het theoretisch-juridisch onderzoek is gebruikgemaakt van een wetsanalyse en een literatuuronderzoek. Voor de beantwoording van de twee deelvragen binnen het praktijkonderzoekgedeelte is gebruikgemaakt van een jurisprudentieonderzoek.
Uit het jurisprudentieonderzoek rondom de toewijzing van het eenhoofdig gezag is gebleken, dat het enkele feit dat er sprake is van een communicatieprobleem tussen de ouders geen reden genoeg is voor een rechter om het eenhoofdig gezag toe te wijzen aan één van de ouders. De factor communicatie komt in vrijwel alle uitspraken voor, maar altijd in combinatie met andere
factoren. Bij de toetsing van het klemcriterium kijkt de rechter altijd naar het feit of er mogelijk nog te verwachten is dat er binnen afzienbare tijd voldoende verbetering komt in de situatie.
Naar aanleiding van dit onderzoek is duidelijk geworden dat het enkele feit dat er sprake is van seksueel misbruik door de ouder, reden genoeg is voor de toewijzing van het eenhoofdig gezag. Ook het feit dat er sprake is van een ernstige verstoring van de verstandhouding tussen de ouders in combinatie met hulpverleningstrajecten, die niet geleid hebben tot de verbetering van de verstandhouding zorgen ervoor dat het kind klem en verloren is geraakt tussen de ouders. Wanneer er tussen de ouders een voortdurende strijd is, wil dit niet direct zeggen dat er sprake is van het klemcriterium. Het blijkt dat deze situatie anders is als het kind zich in een loyaliteitsconflict bevindt door de voortdurende strijd tussen de ouders. Het verzoek tot het eenhoofdig gezag wordt afgewezen indien er helemaal geen sprake is van communicatie, maar de ouders er toch in zijn geslaagd onderling overleg te voeren en de situatie verbeterd is. Er blijkt een duidelijke lijn in de jurisprudentie in het geval de niet-verzorgende ouder beslissingen van de verzorgende ouder, aangaande de minderjarige, nooit heeft belemmerd en de ouder ondanks de slechte communicatie akkoord gaat met gezagbeslissingen. Ook wordt een verzoek afgewezen ondanks het feit dat het vertrouwen onderling ernstig is beschadigd en er niet meer kan worden gecommuniceerd. Van de ouders wordt namelijk verwacht dat zij zich blijven inspannen de relatie onderling te verbeteren. Het feit dat het vertrouwen in elkaar ernstig is beschadigd betekent des te meer dat er hulp moet worden gezocht om de relatie te verbeteren.
Naar aanleiding van mijn jurisprudentieonderzoek kan geconcludeerd worden dat het geven van duidelijke analyse van de feiten en omstandigheden die leiden tot een toewijzing dan wel afwijzing van het eenhoofdig gezag lastig is om te geven. Dit omdat vrijwel alle onderzochte feiten en omstandigheden in onderling verband samen kunnen zorgen voor een toewijzing dan wel een afwijzing van het eenhoofdig gezag. Vast staat dat het enkele feit dat er sprake is van een slechte communicatie of feiten en omstandigheden die leiden tot een slechte communicatie niet betekent dat het kind klem en verloren is geraakt tussen de ouders. Van de ouders kan worden verwacht dat zij zich, ondanks het feit dat er geen communicatie mogelijk is en bijvoorbeeld het vertrouwen ernstig is beschadigd, voor de kinderen blijven inspannen om de relatie onderling te verbeteren. Hieruit blijkt maar weer dat de belangen van het kind altijd voorop staan. Dit is iets waar de ouders altijd rekening mee moeten houden en door een rechter in zijn overweging ook altijd zal worden meegenomen.
Mijn advies aan het Juridisch Loket is om zoveel mogelijk feiten en omstandigheden van de cliënt in kaart te brengen, die mogelijk leiden tot een toewijzing van het eenhoofdig gezag. Hierbij kan
het Juridisch Loket gebruikmaken van het ‘stappenplan klemcriterium’ die staat opgenomen in bijlage 6. Hierin staan de stappen opgenomen die de medewerker van het Juridisch Loket kan doorlopen om te bepalen of de feiten en omstandigheden die klant naar voren brengt mogelijk kunnen zorgen voor een toewijzing van het eenhoofdig gezag. Of dat er juist feiten en omstandigheden aanwezig zijn die mogelijk zullen leiden tot een afwijzing van het eenhoofdig gezag. Daarnaast kan de medewerker van het Juridisch Loket gebruikmaken van de tabel die staat opgenomen in bijlage 4 ‘Jurisprudentietabel deelvraag 3’ en bijlage 5 ‘Jurisprudentietabel deelvraag 4’. Hierin staan per uitspraak de feiten en omstandigheden opgenomen die hebben geleid tot een toewijzing dan wel een afwijzing van het eenhoofdig gezag.