Samenvatting

De ruimtelijke verschillen in Nederland nemen toe. Steeds meer mensen verhuizen richting de Randstad terwijl de oostzijde van het land steeds meer met krimpgebieden te maken krijgt. Toename in de mobiliteitsbehoefte van mensen, een stijgende welvaart, meer werkgelegenheid en toename van het aantal eenpersoonshoudens zorgen er voor dat de mobiliteit in Nederland blijft toenemen. Om deze ontwikkelingen op te vangen wordt er ingezet op het verbeteren van de infrastructuur. Voor het spoor betekent dit onder andere ontwikkeling van multimodale knooppunten gepaard met frequentie-verhogingen van treinen. Invoering van het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer dient dit laatste mogelijk te maken.
Op het traject Utrecht – Arnhem zullen 6 intercity’s per uur gaan rijden. Daarnaast rijden 6 sprinters per uur tussen Breukelen en Driebergen-Zeist. De ambitie om de Heuvelrugcorridor met deze sprinterfrequentie te bedienen gedurende de gehele werkdag brengt kosten met zich mee. Het aantal reizigers op de corridor is namelijk niet voldoende om deze bediening dekkend te kunnen exploiteren. De gedachtegang van de Provincie Utrecht is dat het toevoegen van ruimtelijke ontwikkelingen in de vorm van woningen, werkplekken of voorzieningen rondom stations wellicht tot reizigersgroei kan leiden en zo de kosten zal drukken.
Deze gedachtegang heeft geleid tot de hoofdvraag van dit onderzoek: ‘Welke kansen en mogelijkheden zijn er voor de Provincie Utrecht op het gebied van Transit Oriented Development (TOD) en andere ruimtelijk-gebonden maatregelen om de vervoersvraag op het spoor te verhogen in het onderzoeksgebied?’
De theorie achter TOD of knooppuntontwikkeling is zeer uitgebreid. Zo kan het openbaar vervoer enerzijds zorgen voor een aantrekkelijker vestigingsklimaat, terwijl ruimtelijke ontwikkeling nabij een OV-knooppunt kan zorgen voor reizigersgroei. Om van een station een vitaal knooppunt te maken is politieke wilskracht en draagvlak essentieel. Frequentieverhogingen, goede ketenmobiliteit en ruimtelijke ontwikkeling kunnen, wanneer goed op elkaar afgestemd, zorgen voor een opwaartse spiraal in de ruimtelijke kwaliteit en vervoerskwaliteit.
De kansen en mogelijkheden voor verdichting en groei van het aantal reizigers op de corridor zijn door het analyseren en beoordelen van verschillende aspecten in beeld gebracht. Dit zijn de aspecten; beleidsruimte en draagvlak, ontwikkelruimte in de vervoersvraag, de kwaliteit van de bestaande situatie van een station en de omgeving én ontwikkelruimte rondom een station, zowel gepland als verder mogelijk buiten bestaande plannen.
Hieruit blijkt dat de stations Utrecht Vaartsche Rijn, Driebergen-Zeist, Veenendaal Centrum en potentieel station Ede West de meeste potentie hebben om bij te dragen aan een hogere vervoersvraag. Op het gebied van verdichting bieden voornamelijk station Veenendaal Centrum, Ede-Wageningen en potentieel station Ede West veel ontwikkelruimte.
De Provincie Utrecht kan samenwerken met gemeenten om verdichting rondom deze stations beter van de grond te krijgen, maar dit is slechts één van de opties om meer mensen in de trein te krijgen. Op verschillende andere stations kunnen door het verbeteren van voor- en natransport en de voorzieningen hiervoor verbindingen richting belangrijke gebieden vanuit meer stations beter bereikbaar worden.
Het bieden van een directere opstap vanaf station Bunnik op de bus richting Rijnsweerd en Utrecht Science Park kan van station Bunnik een tweede poort richting Utrecht Science Park maken. Belangrijk is dat er goede relaties tussen station en bestaand stedelijk gebied zijn. Station Veenendaal-de Klomp kan op dit gebied worden verbeterd.
Of de genoemde maatregelen voldoende reizigers toevoegen om de gewenste sprinterfrequentie kostendekkend te kunnen exploiteren, kan niet met een absoluut antwoord worden gezegd. Wel toont dit onderzoek aan dat merendeel van de stations op de Heuvelrugcorridor door middel van verdichting, verbetering van de ketenmobiliteit of een combinatie hiervan een bijdrage kunnen leveren aan de reizigersgroei.