Samenvatting

Dit onderzoeksrapport richt zich op de mentale zorg voor Oekraïense ontheemden binnen de gemeente Middelburg en de rol die de werkgroep ‘Oekraïne’ kan spelen in het bieden van passende ondersteuning. Na de Russische invasie van Oekraïne in 2022 zijn duizenden Oekraïense ontheemden naar Nederland gevlucht, waarvan een deel zich in Middelburg bevindt. Uit meldingen van zorgprofessionals en cijfers van de GGD blijkt dat deze groep te maken heeft met een toenemende mate van mentale gezondheidsproblemen, zoals trauma en depressie. Ondanks de inspanningen van hulporganisaties zoals Vizita, blijkt het moeilijk om deze doelgroep effectief te ondersteunen en in contact te brengen met gespecialiseerde zorg. Dit onderzoek biedt inzicht in de uitdagingen en formuleert concrete aanbevelingen om de mentale zorgverlening te verbeteren.

Centraal in het onderzoek staat de vraag: "Op welke manier kan de werkgroep ‘Oekraïne’, waar Vizita deel van uitmaakt, passende ondersteuning bieden richting mentale zorg aan Oekraïense ontheemden in de Gemeente Middelburg?". Om deze vraag te beantwoorden, is een kwalitatieve onderzoeksopzet gehanteerd, waarbij semigestructureerde interviews zijn afgenomen met maatschappelijke werkers en andere betrokken zorgprofessionals binnen de werkgroep. De focus lag op het identificeren van de specifieke behoeften van Oekraïense ontheemden met mentale klachten, de belemmeringen bij toegang tot zorg en mogelijke verbeterstrategieën. Het ontwikkelde en geïmplementeerde beroepsproduct bestaat uit een signalenkaart, een stappenplan en een digitale nieuwsbrief, bedoeld om zowel hulpverleners als de doelgroep handvatten te bieden voor mentale ondersteuning.

Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat Oekraïense ontheemden terughoudend zijn in het zoeken van psychische hulp, mede door culturele factoren en wantrouwen tegenover zorginstanties. Daarnaast zorgen taalbarrières, lange wachttijden en beperkte kennis van het Nederlandse zorgsysteem ervoor dat de doelgroep moeilijk toegang heeft tot gespecialiseerde zorg. Hoewel preventieve maatregelen zoals het verspreiden van informatie via nieuwsbrieven en de inzet van maatschappelijk werkers helpen bij het bereiken van de doelgroep, is er behoefte aan verdere interventies om mentale zorg toegankelijker te maken. De signalenkaart en het stappenplan zijn positief ontvangen door zowel hulpverleners als de doelgroep en hebben geleid tot een verhoogde bewustwording en enkele spontane meldingen van mentale klachten.

Op basis van de evaluatie van het beroepsproduct zijn belangrijke conclusies getrokken. De implementatie van de hulpmiddelen heeft bijgedragen aan het beter herkennen en bespreekbaar maken van mentale klachten binnen de opvanglocaties. Hulpverleners ervaren het stappenplan als een nuttig instrument om gesprekken met Oekraïense ontheemden te structureren en hen door te verwijzen naar relevante instanties. De digitale nieuwsbrief vergroot het bereik van de informatie, waardoor ook Oekraïense ontheemden buiten de opvanglocaties worden bereikt. Tegelijkertijd is er behoefte aan verdere aanpassingen, zoals meertalige informatie, training voor hulpverleners en een beslisboom voor snellere doorverwijzing.
Op basis van deze bevindingen zijn drie concrete aanbevelingen geformuleerd. Ten eerste wordt geadviseerd om een digitaal platform te ontwikkelen waarop alle relevante informatie over mentale zorg en beschikbare hulpmiddelen voor Oekraïense ontheemden wordt gebundeld. Dit platform kan ook dienen als interactief hulpmiddel voor hulpverleners. Ten tweede wordt voorgesteld om een beslisboom te implementeren waarmee maatschappelijk werkers en welzijnswerkers een systematische en snelle beslisroute kunnen volgen bij het ondersteunen van Oekraïense ontheemden. Tot slot wordt aanbevolen om vervolgonderzoek te doen naar stressfactoren binnen deze doelgroep, aangezien chronische stress een belangrijke oorzaak blijkt van veel mentale klachten.
Met deze aanpak streeft de werkgroep ‘Oekraïne’ ernaar om de mentale ondersteuning voor Oekraïense ontheemden binnen Middelburg te verbeteren. Door een combinatie van gerichte interventies en preventieve hulpmiddelen wordt gewerkt aan een toegankelijkere en effectievere mentale zorgstructuur voor deze kwetsbare doelgroep.