Samenvatting

Het belang van muziek is alom aangetoond en levert een positieve bijdrage in onze maatschappij. De makers van muziek worden derhalve beschermd door het auteursrecht. Zij hebben namelijk het recht om met uitsluiting van anderen het werk te gebruiken. Onder gebruik wordt openbaar maken en verveelvoudigen verstaan. De facto wil de maker van muziek zijn toestemming tot het gebruik van zijn werk tegen betaling verlenen. Omdat dit recht in de praktijk lastig te handhaven is, is Buma/ Stemra opgericht. Als collectief beheren zij als enige de auteursrechten van de individuele maker, daar zij een monopolie hebben. De laatste jaren ligt de bemiddeling in muziekauteursrechten door Buma/Stemra hevig onder vuur. Zowel de leden van Buma/Stemra als de muziekgebruiker hebben bedenkingen bij de werkwijze van Buma/Stemra. Deterink vertegenwoordigt een aantal van deze muziekgebruikers. Om Buma/Stemra te dwingen tot een rechtvaardigere dienstverlening ten opzichte van de muziekgebruiker wordt in dit onderzoek een antwoord gegeven op de vraag: ‘’Welke argumenten kan Deterink ten behoeve van haar cliënten aan wet en regelgeving ontlenen om haar cliënten te adviseren over de wijze waarop Buma/Stemra royalties bij muziekgebruikers int?’’
Indien een maker van een muziekwerk wil dat Buma/Stemra zijn rechten beheert, dient de maker zijn auteursrechten aan Buma/Stemra over te dragen. Op deze overdracht zijn de regels uit het BW van toepassing. Met de inwerkingtreding van het fiduciaverbod heeft Buma/Stemra problemen gekregen met de geldigheid van deze overdracht. Het fiduciaverbod gaat namelijk o.a. tegen dat men een goed slechts overdraagt ter behartiging van de belangen van de vervreemder, hetgeen het geval is bij een overdracht aan Buma/Stemra.
Op dit moment dient iedereen die gebruikmaakt van muziek waarvan de rechten zijn overgedragen aan Buma/Stemra een licentie bij deze organisatie af te sluiten, tenzij de muziek gebruikt wordt in een besloten kring die uitsluitend uit familie en vrienden of een daarmee gelijk te stellen kring bestaat en er geen betaling voor de openbaarmaking wordt verricht.
Volgens jurisprudentie is degene die de muziek daadwerkelijk openbaar maakt, degene die de vergoeding aan Buma/Stemra verschuldigd is. In de praktijk wordt echter niet altijd de feitelijke openbaarmaker gefactureerd, maar de exploitant van een zaal. Deze werkwijze strookt dus niet geheel met de rechtsspraak.
Tegenwoordig hanteert Buma/Stemra een grote verscheidenheid aan licenties, die allen op een andere wijze tot stand zijn gekomen, verschillen in hoogte kennen en op verschillende vormen van muziekgebruik zijn toegespitst.
Uit hoofde van het exploitatiecontract heeft Buma/Stemra een inspanningsverplichting tegenover de auteursrechthebbende van een werk. Daardoor is indirect sprake van een ondergrens tot hetgeen Buma/Stemra incasseert. Met betrekking tot de handhaving is te stellen dat Buma/Stemra uitsluitend incasseert indien dit economisch rendabel is.
Buma/Stemra sluit uitsluitend blanco-licenties af, dit wil zeggen dat het niet uitmaakt welk nummer geopenbaard wordt. Men kan uitsluitend een licentie afsluiten voor het hele Buma/Stemra repertoire. Voor vele licenties geldt voorts, dat het niet uitmaakt hoe vaak de muziek wordt gebruikt. De auteurswet biedt geen enkele houvast over de hoogte en daarmee de toelaatbaarheid van de tarieven, doordat het auteursrecht een verbodsrecht is en geen recht op betaling. Omdat Buma/Stemra echter een monopoliepositie heeft, is naast het auteursrecht ook mededingings- rechtelijke wet- en regelgeving van toepassing. Men het er in het algemeen over eens dat mono- polies zoveel mogelijk vermeden moeten worden. De monopolie van Buma kan worden gerecht- vaardigd doordat grote schaalvoordelen ontstaan door de muziekbemiddeling in één hand te leggen. Om dit positieve effect van de monopoliepositie te waarborgen staat Buma/Stemra onder toezicht door een college van toezichthouders. Het toezicht op Buma/Stemra is echter, in vergelijking met andere collectieve beheersorganisaties, een stuk minder stringent.
Bovendien kan worden gesteld dat een college dat slechts zes keer per jaar vergadert, onvoldoende toezicht kan houden op meerdere organisaties die dagelijks bedrijvigheid voeren. Door de monopoliepositie van Buma/Stemra is ook de ACM bevoegd om toezicht te houden op Buma/Stemra, en meer specifiek over mogelijk misbruik van de machtspositie van Buma/Stemra.
Tot slot is uiteraard ook de rechter bevoegd om zich te buigen over het doen en laten van Buma/Stemra. Een en ander brengt met zich mee, dat nu drie instanties zich uitsluitend repressief uitspreken over Buma/Stemra. Dit is in andere landen anders.
De ACM heeft wat betreft de hoogte van de tarieven van Buma/Stemra geoordeeld, dat zij zelden kan concluderen dat deze te hoog zouden zijn. Dit komt doordat Buma/Stemra niet onderworpen is aan marktwerking en dat een internationale tarief vergelijking een vergelijking tussen monopolisten zou opleveren.
De rechter heeft zich altijd zeer terughoudend opgesteld indien het gaat om de tarieven van Buma/Stemra. Wel heeft hij geoordeeld dat Buma/Stemra onrechtmatig kan handelen. Hiervan zal sprake zijn indien Buma/Stemra voorwaarden oplegt, die zodanig bezwaarlijk zijn voor een muziekgebruiker, dat de collectieve rechtenorganisatie daartoe - rekening houdend met alle betrokken belangen - naar redelijkheid niet had kunnen komen.
Ook heeft de rechter zich uitgelaten over de toelaatbaarheid van de blanco-licenties.
Deze licenties kunnen een verboden koppelverkoop opleveren, indien het mogelijk is om een goedkopere, minder omvattende licentie te verlenen, zonder dat daardoor de transactiekosten hoger worden.
Het huidige beleid van Buma/Stemra houdt totaal geen rekening met de belangen van de muziekgebruiker. Ten eerste is Buma/Stemra ten opzichte van de muziekgebruiker niet transparant in haar doen en laten. Daarnaast behartigt het bestuur van Buma/Stemra uitsluitend de belangen van de auteursrechthebbenden, daar zij zelf uitkeringsgerechtigden zijn. Voorts stelt zij publiekelijk dat de muziekgebruiker gewoon moet betalen.
Aangezien men het muziekgebruik vandaag de dag nauwkeurig en goedkoop in kaart kan worden gebracht, kan met betrekking tot de blanco-licenties gesteld worden dat de technologische ontwik- kelingen inmiddels dusdanig gevorderd zijn, dat de verlening van een goedkopere licentie mogelijk is. Hierdoor zullen de blanco-licenties bestempeld kunnen worden als een misbruik van machtspositie in de vorm van een verboden koppelverkoop.
Ook de schaalvoordelen zullen hierdoor verdwijnen, waardoor zelfs gesteld kan worden, dat de rechtvaardigingsgrond van de monopolie van Buma/Stemra verdwijnt.