Samenvatting

Als gevolg van de wijzigingsverdragen van Maastricht, Amsterdam en Lissabon is het normatieve kader waarbinnen op EU-niveau rechten van de verdediging kunnen worden vastgelegd, meerdere malen gewijzigd. Anno 2011 kan de grondslag voor politionele en justitiële samenwerking gevonden worden in het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie. Na de inwerkingtreding van het Verdrag van Amsterdam zijn er verschillende kaderbesluiten aangenomen ter bevordering van de politionele en justitiële samenwerking. Uit het onderzoek is gebleken dat geen van deze kaderbesluiten er specifiek op is gericht normen betreffende de rechten van de verdediging vast te leggen. De tot stand gekomen kaderbesluiten kunnen eerder gekwalificeerd worden als maatregelen die de vervolging vergemakkelijken. In deze kaderbesluiten zijn vaak wel verdedigingsrechten opgenomen, deze zijn echter enkel van toepassing op grensoverschrijdende procedures. Van een directe invloed van EU-kaderbesluiten op de rechten van de verdediging in het Nederlandse strafproces kan derhalve niet gesproken worden.

Vrijwel gelijktijdig met de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon, kwam de Raad tot de conclusie dat er actie moest worden ondernomen om de balans tussen de aangenomen criminaliteitsbestrijdingmaatregelen en de rechten van de verdediging te herstellen. Hij stelde daarom de resolutie over een routekaart ter versterking van de procedurele rechten van verdachten en beklaagden in strafprocedures vast. In de routekaart noemt de Raad een zestal verdedigingsrechten waarover de Europese Commissie (richtlijn)voorstellen moet indienen welke de Raad met voorrang zal behandelen. Naar aanleiding van de routekaart is richtlijn 2010/64/EU betreffende het recht op vertaling en vertolking reeds in 2010 tot stand gekomen. Daarnaast heeft het Europees Parlement inmiddels de eerste lezing van het voorstel voor een richtlijn betreffende het recht op informatie in strafprocedures vastgesteld. Over het voorstel voor een richtlijn betreffende het recht op toegang tot een advocaat in strafprocedures en betreffende het recht op communicatie bij aanhouding heeft het EP zich nog niet uitgesproken. Om aan de routekaart te voldoen moet de EC enkel nog voorstellen over het recht op bijzondere waarborgen voor kwetsbare verdachten en beklaagden, en het recht op (gefinancierde) rechtsbijstand indienen.