Samenvatting

Introductie
Muziektherapie is ‘een methodische vorm van hulpverlening waarbij muzikale middelen binnen een
therapeutische relatie gehanteerd worden om verandering, ontwikkeling, stabilisatie of acceptatie te
bewerkstelligen op emotioneel, gedragsmatig, cognitief, sociaal of lichamelijk gebied’ (NVvMT, 2009). Er
is veel onderzoek gedaan naar de werking van muziektherapie in de oncologie in het buitenland. Onder
andere in Amerika, Australië, Scandinavië, Duitsland en Zwitserland wordt muziektherapie reeds
toegepast in de oncologie. Er is nog weinig bekend over de effecten en de inzetbaarheid van
muziektherapie in de medische oncologische setting in Nederland. Om aan de toenemende vraag naar
meer patiëntgerichte zorg te kunnen beantwoorden, wordt onderzocht hoe muziektherapie kan worden
ingezet ter verbetering van de kwaliteit van leven van kankerpatiënten op de multidisciplinaire
oncologieafdeling (MOA) in Atrium MC.
Opzet van het onderzoek
Wij hebben een actiegericht onderzoek uitgevoerd. Er een systematic review gemaakt van beschikbaar
wetenschappelijk onderzoek m.b.t. muziektherapie in de oncologie. 33 patiënten op één- en
tweepersoonskamers en 9 patiënten op de dagbehandelkamer ontvingen een muziektherapeutisch
aanbod en werden daarna geïnterviewd op de ervaren effecten, waaronder hun kwaliteit van leven. Het
muziektherapeutisch aanbod bestond uit het luisteren naar ‘live’ gezongen liederen en improvisaties met
gitaarbegeleiding, die afgestemd waren op de wensen en behoeftes van de patiënt. In een
teamvergadering werd het personeel bevraagd op hun ervaringen. De randvoorwaarden ter
implementatie van muziektherapie op de MOA werden in kaart gebracht.
Resultaten
De Cochrane Review geeft een overzicht van wetenschappelijk onderzoek m.b.t. muziektherapie in de
oncologie tot en met 2011. Vijf kwantitatieve en twee kwalitatieve studies werden opgenomen in onze
systematic review om de periode van 2011 en 2014 in kaart te brengen.
Op de één- en tweepersoonskamers gaf een aantal patiënten aan dat muziektherapie zorgt voor
ontspanning (73%), afleiding van negatieve gedachten en emoties (39%), plezier (21%) en dat het ruimte
biedt voor het beleven en uiten van emoties (45%). Door de muziektherapie komen positieve
herinneringen naar boven (33%). Op de dagbehandelkamer gaf een aantal patiënten aan dat
muziektherapie ontspannend werkt (11%), afleidt van negatieve gedachten en emoties (56%) en een
positieve ervaring biedt (67%). De muziektherapeuten constateerden dat door de muziektherapie
emotionele en existentiële thema’s bespreekbaar worden. Alle 42 patiënten ervoeren de muziektherapie
als positief en waardevol. Personeel geeft aan dat muziektherapie de werksfeer positief beïnvloedt, de
afdeling meer persoonlijkheid geeft en “een positieve energie op de afdeling” brengt. Personeel bevestigt
dat muziektherapie zowel voor patiënten als voor henzelf ontspannend werkt.
De randvoorwaarden ter implementatie van muziektherapie werden geïnventariseerd en beschreven. Wat
betreft de financiering van muziektherapie is geen sluitend antwoord gevonden.
Discussie en conclusie
Muziektherapie verbetert de kwaliteit van leven van kankerpatiënten. De meerwaarde van muziektherapie
in de oncologie wordt door de resultaten uit de systematic review wetenschappelijk onderbouwd. Uit de
inventarisatie van de randvoorwaarden blijkt dat muziektherapie kan worden geïmplementeerd op de
MOA. Het is echter nog onduidelijk hoe muziektherapie gefinancierd kan worden. Dit onderzoek toont aan
dat muziektherapie kan worden opgenomen in het behandelaanbod van de MOA ter verbetering van de
kwaliteit van leven van kankerpatiënten. Vervolgonderzoek kan zich richten op de financiering van
muziektherapie op de MOA, op uitbreiding van het muziektherapeutisch aanbod op de MOA en op de
implementatie van muziektherapie op andere oncologieafdelingen in Nederland.