Samenvatting

Zelfregulatie in het Bewegingsonderwijs? #hoedan?! Een ondersteuningsaanbod bestaande uit workshops en begeleide intervisie, leidt tot docentgedrag dat zelfregulatieve vaardigheden meer stimuleert. Dat blijkt uit onderzoek van het Hanze Instituut voor Sportstudies van de Hanzehogeschool Groningen. Docentvaardigheden voor zelfregulatie Zelfregulatie is als één van de ‘brede vaardigheden’ opgenomen in het curriculum van de toekomst (https://curriculum.nu/wp-content/uploads/2018/04/Rapport-Handreiking-brede-vaardigheden.pdf). Deze vaardigheden zijn steeds meer nodig om te functioneren in de snel veranderende samenleving van de 21e eeuw en worden geïntegreerd met de inhoud van meerdere vakgebieden. Bewegingsonderwijs is uitermate geschikt voor het stimuleren van zelfregulatie, door de mogelijkheid tot ervaringsleren en de zichtbare resultaten die leerlingen kunnen behalen. De waarde van het stellen van doelen wordt letterlijk zichtbaar en er wordt succes ervaren bij het behalen daarvan (denk bijvoorbeeld aan het verbeteren van de lay up in het basketbal). Voor het stimuleren van zelfregulatie is een authentieke leeromgeving nodig (met complexe, realistische en uitdagende taken) en een adaptieve benadering van de leerling (op eigen niveau en in eigen tempo). Docenten die goed in staat zijn om zelfregulatie te stimuleren hanteren niet één manier van handelen, maar houden rekening met verschillen tussen leerlingen. Ze gebruiken daarbij een combinatie van verschillende handelingsalternatieven en weten goed wanneer ze deze moeten inzetten. Veel (LO) docenten geven aan zich hiervoor niet bekwaam voelen. Ze hebben behoefte aan meer kennis en vaardigheden om zelfregulatie bij leerlingen te stimuleren. Dat was dan ook uitgangspunt van dit onderzoek, dat gefinancierd werd door het Nederlands Regie Orgaan Onderwijsonderzoek (NRO). De volgende vraag stond centraal: “Hoe kunnen docenten effectief ondersteund worden bij het ontwikkelen van docentvaardigheden waarmee zij zelfregulatie bij hun leerlingen kunnen stimuleren?”. Workshops en begeleide intervisie Met diverse betrokkenen uit praktijk en wetenschap werd in meerdere fases een ondersteuningsaanbod ontwikkeld dat gericht was op het op doen van docentvaardigheden die zelfregulatie stimuleren. Het uiteindelijke ondersteuningsaanbod bestond uit vier workshops, aangevuld met persoonlijke coaching (één sessie) en beeldintervisie (drie sessies). In de eerste workshop stond het ‘het ontwikkelen van een authentieke leeromgeving’ centraal: hoe zorg je er binnen de context van de gymles voor dat leerlingen keuzes hebben en een doel op hun eigen niveau kunnen stellen? In workshop 2 en 3 stonden “contingent begeleiden en scaffolding” centraal. Docenten kregen theorie over ze kinderen op maat, en met afnemende begeleiding kunnen helpen om hun eigen doelen te stellen en hier naartoe te werken. In bijeenkomst 4 gingen docenten aan de slag met hun eigen visie op zelfregulatie. Stimuleren van zelfstandigheid bij leerlingen De onderzoekers onderzochten het lesgeefgedrag van de docenten voorafgaand en na afloop van het volgen van het ondersteuningsaanbod. Dit deden ze door de leerlingen een vragenlijst in te laten vullen over het gedrag van de docenten. Hieruit bleek dat de docenten die het ondersteuningsaanbod hadden gevolgd, na afloop de zelfstandigheid van leerlingen meer stimuleerden. Zo lieten ze leerlingen meer zelf nadenken over het doel van een activiteit, en lieten ze hen zelf nadenken over wat er goed en minder goed ging bij een bepaalde activiteit. Ook interviewden de onderzoekers de leerlingen over het gedrag van hun docent. Daaruit bleek dat ook de leerlingen het gedrag van hun docent hebben zien veranderen: “hij heeft nu meer het overzicht, hij kijkt overal een beetje rond en hij geeft meer informatie. Want eerst stond je in een rijtje en dan wachtte hij tot jij was, maar nu is hij vrij en geeft hij meer informatie”. Oefentijd Docenten gaven aan dat zij stappen hebben gemaakt: ‘‘ik was vrij sturend van mezelf en dit heeft geholpen om er op een andere manier tegenaan te kijken en een andere insteek in de lessen te gebruiken’. Toch geven docenten aan dat het zich eigen maken van de materie nog meer gerichte oefentijd kost: “‘Het gaat nog niet elke keer bij mij, het is iets waar ik nog wel echt tijdens de les bij stil moet staan. Dat is natuurlijk gewoon een proces, dat vraagt tijd.” Het ondersteuningsaanbod lijkt te leiden tot een breder handelingsarsenaal, docenten hebben na afloop ‘een beter gevulde rugzak’ om hun leerlingen meer op maat te ondersteunen en weten hoe ze een les kunnen inrichten om ook aandacht te besteden aan zelfregulatie. Of dit ook op de langere termijn leidt tot een toename van zelfregulatieve vaardigheden bij hun leerlingen, is interessant voor vervolgonderzoek. Meer informatie over het onderzoek, èn het ondersteuningsaanbod zijn te vinden op https://professionals.hanze.nl/alle-opleidingen/kunst-cultuur-sport/sport/zelfregulatie-stimuleren-in-bewegingsonderwijs-en-sport/