Samenvatting

"Door schaalvergroting en verstedelijking in de laatste eeuw is ongeveer 60% van de landschapselementen, waaronder watergangen, verdwenen. Tegenwoordig verdwijnen er nog steeds landschapselementen door onder meer het dempen van watergangen. Met het dempen van watergangen gaan functies verloren zoals het dienen als verbindingszone voor de verspreiding en uitwisseling van soorten tussen natuurgebieden. Daarnaast verdwijnt door het dempen van watergangen ook de blauwe dooradering van het landelijk gebied. Het Deltaplan Biodiversiteitsherstel heeft de ambitie om een bijdrage te leveren aan het halen van verschillende Europese verplichtingen rondom biodiversiteit. Om deze ambitie te bereiken is het doel gesteld om 10% groenblauwe dooradering van het landelijk gebied te realiseren. Het is niet bekend hoeveel watergangen zijn gedempt, hoe waardevol deze watergangen waren en of er alternatieve inrichtingsmaatregelen kunnen worden genomen. In dit onderzoek is antwoord gegeven op de centrale vraag: Wat is de impact van de verandering in het areaal aan watergangen op de ecosysteemdiensten en welke alternatieve inrichtingsmaatregelen kunnen genomen worden? Dit onderzoek richt zich op tertiaire watergangen. Om de veranderingen in het areaal in beeld te brengen is een mutatie-analyse uitgevoerd. Om te bepalen welke bijdragen watergangen leveren aan de ecosysteemdiensten en welke inrichtingsmaatregelen mogelijk zijn is literatuuronderzoek uitgevoerd en hebben expertinterviews plaatsgevonden. De resultaten van de ecosysteemdiensten zijn verwerkt in een multicriteria-analyse (MCA) om de bijdrage van de watergangen meetbaar te maken. De resultaten van het literatuuronderzoek naar ecosysteemdiensten en inrichtingsmaatregelen zijn verwerkt in een beslisboom. De beslisboom maakt duidelijk welke inrichtingsmaatregel in plaats van, of in combinatie met, dempen kan worden toegepast. Het is gebleken dat circa 30% van de watergangen uit 1998 is verdwenen, echter tonen datasets aan dat netto het totale areaal aan watergangen is toegenomen. Dit kan verklaard worden door verbeterde data-inwinmethodieken waardoor nieuwe watergangen zijn toegevoegd die in het verleden al bestonden. De exacte verdeling tussen daadwerkelijk nieuwe watergangen, verplaatste watergangen en watergangen die eerder zijn gemist in de data blijft onduidelijk. In Noord-Limburg zijn meer watergangen gedempt dan in Zuid-Limburg, wat voor een deel te maken heeft met het feit dat hier al meer watergangen lagen. De uitkomst van zowel de multicriteria-analyse als de beslisboom kan sturend, maar niet leidend worden gebruikt. De directe omgeving van een specifieke watergang is namelijk bepalend voor de uiteindelijke stappen die genomen kunnen worden. De multicriteria-analyse geeft een goed beeld van hoe waardevol een watergang is met betrekking tot de levering van ecosysteemdiensten. Daarnaast hebben de inrichtingsmaatregelen niet enkel effect op de ecosysteemdiensten, maar ook op de structuur van het landschap. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat het belangrijk is om een gedempte watergang in te richten met een landschapselement. De impact van de verdwenen watergangen is afhankelijk van de bijdrage die de watergangen leverde aan de ecosysteemdiensten. Deze bijdrage wordt bepaald door de staat van de watergangen en of een landschapselement is teruggeplaatst na het dempen. Waterschap Limburg wordt geadviseerd om zich te focussen op het monitoren van de huidige watergangen met een interval van een jaar aan de hand van de opgestelde scripts en de TOP10NL data. Daarnaast wordt geadviseerd om de MCA en beslisboom te gebruiken bij de afweging om een watergang te dempen en inrichtingsmaatregelen toe te passen. Tot slot wordt aangeraden om als beleid te hanteren dat vóórdat een watergang wordt gedempt, er wordt gekeken naar de waarde van een watergang en de mogelijkheid om de watergang om te vormen tot een alternatief landschapselement."