Samenvatting

Het succes van onderwijsinnovaties wordt mede bepaald
door het vrijkomen van veranderenergie. Onderwijskundig leiders spelen
hierin een belangrijke rol en hanteren daarbij een vijftal leiderschapsdimensies.
Het doel van dit onderzoek is inzicht verkrijgen in de manier waarop
onderwijskundig leiders de veranderenergie binnen een grootschalige onderwijsinnovatie
beïnvloeden. In een casestudie zijn 24 onderwijskundig leiders
geïnterviewd. Uit de interviews is een reconstructie gemaakt van de veranderenergie
binnen de verschillende fasen van de innovatie. Wat opvalt
is dat onderwijskundig leiders weliswaar een mix aan dimensies hanteren
om veranderenergie vrij te maken, maar dat de structuur – en in mindere
mate de ontwikkelingsgerichte dimensie dominant zijn. Daarbij zien we
veel uitingen van veranderenergie in de eerste fase, maar juist een terugval
als gevolg van meer wrijving in het innovatieproces in de synergie- en ontwikkelfase.
Opvallend is dat de verhouding in de dimensies over de fases in
onderwijsinnovaties nauwelijks verandert, ondanks dat de aard van de processen
tussen de fases daar wel aanleiding toe geeft. We concluderen dat –
om veranderenergie vrij te maken in verschillende fases van onderwijsinnovatie
– leiders hun inzet moeten verschuiven van de structurele dimensie,
via de sociale dimensie naar de ontwikkelingsgerichte dimensie. Kortom,
het voorkeursrepertoire van leiders sluit wel aan bij de dynamiek in de oriëntatiefase,
maar een verschuiving in het repertoire naar andere dimensies
lijkt nodig om ook veranderenergie vrij te maken in de synergie- en ontwikkelfase
van onderwijsinnovaties. Vervolgonderzoek zal moeten aantonen of
het eenzijdige repertoire het gevolg is van opvattingen over leiderschap of
het ontbreken van handelingsalternatieven op de sociale dimensie.