Samenvatting

Gedurende de periode van februari 2021 tot september 2021 is in het kader van het afstuderen aan de opleiding Archeologie bij hogeschool Saxion te Deventer het onderzoek uitgevoerd naar de bruikbaarheid van 3D-modellen van vuurstenen klingen binnen het archeologieonderwijs. Dit onderzoek heeft geresulteerd in de reader ‘3D-reader vuurstenen klingen’ in de vorm van een interactief 3D-PDF. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Groninger Instituut voor Archeologie van de Rijksuniversiteit Groningen. Door groeiende aanmeldingen bij archeologie opleidingen en het willen verbeteren van praktijkonderwijs bestaat vraag naar nieuwe lesvormen waarbij digitale onderwijsmiddelen centraal staan.
Om hiertoe te komen is een hoofdvraag en deelvragen op micro-, meso- en macroniveau opgesteld. Het microniveau betreft de kenmerken van vuursteenbewerking. Op mesoniveau wordt de bruikbaarheid van 3D-scans onderzocht. Het macroniveau gaat dieper in op het nationale archeologieonderwijs waarin de twee andere niveaus verwerkt worden.Naast het onderzoek naar de bruikbaarheid van 3D-modellen binnen het archeologieonderwijs is onderzocht welke zichtbare kenmerken van verschillende productiemethodes en bewerkingstechnieken achterblijven op vuurstenen klingen. Deze zichtbare kenmerken van zes klingen zijn vergeleken met de 3D-modellen die hiervan gemaakt zijn met een Structured Light 3D-scanner, om zo na te gaan of dit soort 3D-scans bruikbaar zijn en dus passend zijn voor het materiaalonderwijs. Om een bruikbaar 3D-PDF te maken zijn nog verschillende theorieën verkend om zo tot de 3D-PDF reader te komen. Zo is met behulp van literatuuronderzoek, materiaalonderzoek, een experiment en een analyse informatie verzameld om de deelvragen van dit afstudeeronderzoek te beantwoorden. Deze onderzoeksmethoden zijn geresulteerd in de hoofdstukken, afbeeldingen, tabellen en bijlagen van dit verantwoordingsdocument en de bijbehorende reader ‘3D-reader vuurstenen klingen’.
De reader in de vorm van een 3D-PDF is opgesteld om de zichtbare kenmerken van percussietechnieken en overige bewerking op zes klingen aan te tonen. Door middel van theorie en hyperlinks wordt duidelijk gemaakt hoe deze kenmerken zichtbaar zijn op klingen. De 3D-modellen kunnen in het PDF bewegen waardoor het interactief is.
De hoofdvraag van dit afstudeeronderzoek luidt als volgt: ‘Op welke wijze kunnen 3D-scans van sporen van productiemethodes en bewerkingstechnieken op vuurstenen klingen bijdragen aan het archeologieonderwijs in Nederland?’.
Om dit ervan moet eerst het nut hiervan worden verkend. Namelijk dat het onderwijzen van dit soort sporen de bewustwording van archeologiestudenten vergroot betreft de materiaaleigenschappen van vuursteen en de vaardigheden van de prehistorische vuursteenbewerker. Ook het herkennen van deze sporen is van belang om vast te stellen of een archeologische vindplaats gebruikt werd als locatie om vuursteen te bewerken, maar ook om te bepalen hoe oud de vindplaats is of welke functie (jachtkamp, extractiekamp etc.) deze had.
3D-scans kunnen bijdragen aan het zichtbaar maken van deze sporen, waardoor het materiaalonderwijs niet meer afhankelijk is van depots die referentiecollecties willen uitlenen. Daarnaast tonen 3D-scans sporen van productie- en bewerking op detailniveau. De kenmerken zijn niet allemaal natuurgetrouw weer te geven op de 3D-modellen, dit kan te maken hebben met de kwaliteit van de scanner, de instellingen voor de mesh of het werkproces met de verschillende programma’s van dit onderzoek.
Uit dit onderzoek blijkt ook dat het zelfstandig gebruik van de 3D-scans bijdraagt aan het vergroten van het onderzoekend vermogen van archeologiestudenten. Waardoor de docent meer als coach kan optreden. Door middel van observatie, verdiepende vragen en feedback, worden studenten geactiveerd en verkrijgen zij inzicht of hun leerproces hen dichter bij het